Does a demographic crisis threaten European and Polish agriculture?

In recent decades, problems in family farming have been coupled with a demographic crisis. In the face of unfavourable demographic forecasts and processes, the EU’s agricultural policy has consistently underlined the strategic importance of family farming and the need for its development as a vital segment of the economy and the core of rural communities. The paper aims to assess the grounds for policies focusing on alleviation of the demographic crisis in EU agriculture as well as giving a preliminary presentation of the effects of implementing the instrument involving subsidies for young farmers’ farms, on the example of Poland. The analyses suggest that the mechanisms for accelerating generational changes in EU agriculture have been based on questionable premises and have been not adjusted to the needs at national and regional level. In the EU policy documents and public debate, the support for generational turnover is based on arguments diagnosing a particularly adverse demographic situation in the agricultural sector. The article shows that this position is too general and unnuanced, because it does not include the general long-term population changes, other economic sectors and the different socio-economic and institutional contexts in member states, as well as being limited to a narrow range and often non-comparable public statistics. At present it is also hard to find justification for claims that instruments like subsidies for young farmers have resolved the problem of farms without successors and contributed to generational renewal in agriculture. Varied sources of data and information have been used, including EU and Polish legislation, thematic and expert studies related to demographic issues in agriculture, and empirical material gathered by public institutions.

W ostatnich dekadach problemy rolnictwa rodzinnego sprzęgają się z kryzy-sem demograficznym. Na tle niekorzystnych prognoz i procesów ludnościowych polityka rolna UE niezmiennie akcentuje strategiczne znaczenie rolnictwa rodzinnego i potrzebę jego rozwoju jako żywotnego segmentu gospodarki oraz rdzenia społeczności wiejskich. Celem artykułu jest ocena uzasadnień polityki ukierunkowanej na zahamowanie kryzysu demograficznego w rolnictwie UE, jak również wstępne przedstawienie efektów realizacji instrumentu dotacji dla gospodarstw prowadzonych przez młodych rolników na przykła-dzie Polski. Z przeprowadzonych analiz wynika, że mechanizmy przyspieszenia zmian generacyjnych w rolnictwie w UE miały dyskusyjne przesłanki i nie były dostosowane do potrzeb zaznaczających się na poziomie krajowym i regionalnym. W unijnych dokumentach strategicznych i debacie publicznej wsparcie dla wymiany pokoleniowej w rolnictwie opiera się na argumentach diagnozujących szczególnie niekorzystną sytuację demograficzną tego sektora. Artykuł pokazuje, że stanowisko to jest zbyt ogólne i uproszczone, ponieważ nie uwzględnia długookresowych zmian populacyjnych, sytuacji w innych branżach gospodar-ki oraz różnych kontekstów społeczno-ekonomicznych i instytucjonalnych w państwach członkowskich, a także ogranicza się do wąskiego zakresu, często nieporównywalnych danych. Obecnie trudno znaleźć podstawy do twierdzeń, iż dotacje dla młodych rolników rozwiązały problemy gospodarstw bez następców i przyczyniały się do odmłodzenia po-pulacji rolników. Na potrzeby artykułu wykorzystano różne źródła danych i informacji, w tym: akty prawa UE i prawa krajowego, opracowania tematyczne i eksperckie dotyczące problematyki demograficznej w rolnictwie oraz materiał empiryczny zgromadzony przez instytucje publiczne.