Ocena przydatności wybranych surowców ilastych południowo-wschodniej Polski do produkcji kruszyw lekkich na podstawie mikroskopii wysokotemperaturowej

W celu określenia przydatności niektórych surowców ilastych południowo-wschodniej Polski do produkcji kruszyw lekkich zbadano iłowce i iły, o dużej zawartości smektytu, pochodzące z Dylągówki, Harasiuk, Woli Rzędzińskiej i Łukowej. Do badań tych zastosowano mikroskop wysokotemperaturowy oraz wykorzystano numeryczną analizę obrazu, zaproponowaną przez autorów. Stwierdzono, że największy przyrost objętości w trakcie obróbki termicznej, wynoszący około 200%, wykazują iłowce, pochodzące z górnej i dolnej części złoża Dylągówka. Ustalono, że jest to przede wszystkim spowodowane dużym udziałem smektytu, a także hematytu. Oprócz tego surowce ilaste z Dylągówki osiągają duży interwał prażenia, około 150ºC, na co duży wpływ ma zwiększona zawartość opalu. Natomiast występowanie w surowcach ilastych skaleni znacznie zmniejsza ten interwał, prawdopodobnie ze względu na powstanie fazy ciekłej o niskiej lepkości w zakresie temperatur bliskich 1100ºC.

---

The authors tested the suitability of some clay raw materials from southeastern Poland for the production of light-weight aggregate. The examined samples were the claystones and clays with high smectite contents from Dylągówka, Harasiuki, Wola Rzędzińska and Łukowa. Hot stage microscopy combined with the image processing analyses was an important part of the methods, including also X-ray diffraction and grain size analyses. The experimental results have shown that the highest volume increase, equal to ca 200%, reveal the claystone samples from the upper and lower parts of the Dylągówka deposit. Such a favourable volume increase was caused by high smectite content and additionally also of hematite. These samples have also a wide interval of thermal expansion (the I coefficients reach 150°C), being mainly an effect of higher opal content. However, the presence of feldspars in this raw materials considerably lowers the firing interval as it generates the formation of an undesired liquid phase with low viscosity, at the temperatures not exceeding 1100°C.