Elbląskie księgozbiory prywatne w XVII i XVIII wieku

Życie umysłowe mieszkańców Elbląga w dobie Rzeczypospolitej rozwijało się według wzorów ogólnie przyjętych w miastach strefy Morza Północnego i Bałtyku. Brak uniwersytetu powodował, iż nie było w Elblągu instytucji, wokół której mogłoby skupiać się zainteresowanie uprawianiem twórczości literackiej czy prowadzeniem badań. Podstawowym zadaniem Gimnazjum było nauczanie. Elbląscy rektorzy i profesorowie z epok baroku i oświecenia mieli obowiązek wygłaszania przemówień z okazji różnych uroczystości szkolnych, pisania tekstów dla potrzeb teatru szkolnego, opieki nad dysertacjami przygotowywanymi dla odbycia dysputy, będącej rodzajem egzaminu składanego na zakończenie edukacji. Te obowiązki wymagały uczestniczenia w życiu intelektualnym, zapoznawania się z literaturą, śledzenia nowości wydawniczych. Po książki sięgali również członkowie Rady Miejskiej i podległy im aparat administracyjno-sądowniczy. Tworzono własne kolekcje odpisów przywilejów, rozporządzeń Rady, kronik miejskich. Do naszych czasów zachowało się około 60 elbląskich kolekcji dokumentów. W skład niektórych z nich, jak np. J.H. Dewitza, wchodziły też zbiory monet zarówno elbląskich, jak i z innych mennic.

---

In the era of the Polish republic, intellectual life of Elbląg was developing in accordance with the pattern generally accepted in cities situated in the North Sea and the Baltic area. The lack of university meant that there was no institution in Elbląg around which the interest in literature or research would focus. The basic task of Elbląg Middle School was tuition. Both rectors and professors in the Baroque and Enlightenment eras were supposed to deliver speeches on the occasion of various school events, to write scripts for school plays, to supervise dissertations prepared in order to pursue a dispute, which was a type of an exam submitted at the end of education. The above mentioned duties required that the scholars took part in the intellectual life, got acquainted with the literature of the epoch and kept track of new publications. The members of the Town Council as well as their subordinates from administration and court also used books. The private collections of copies of privileges, of the Town Council regulations and chronicles were created. Approximately 60 collections of documents from Elbląg have been preserved up to our times. Some of them, like the one belonging to J.H. Dewitz, included the collections of coins from both Elbląg as well as other mints.