Rtęć w kopalinach wydobywanych w Polsce jako potencjalne źródło zanieczyszczenia środowiska

Zbadano występowanie rtęci w surowcach naturalnych eksploatowanych w Polsce, które poddawane wysokotemperaturowym procesom przeróbki, stanowią potencjalne źródło emisji rtęci do atmosfery i zanieczyszczenia środowiska. Badaniami objęto: węgiel kamienny, węgiel brunatny, torfy, ropę naftową, rudy miedzi, rudy cynku i ołowiu, surowce ilaste i surowce węglanowe. Zawartość rtęci w węglu mieści się w zakresie od kilku do kilkuset ppb: średnia jej zawartość w węglu kamiennym wynosi w złożach: dolnośląskim - 399 ppb, lubelskim - 105 ppb i w górnośląskim (najniższa średnia zawartość rtęci) - 60 ppb. Średnie zawartości rtęci w węglu brunatnym są na ogół wyższe, niż w większości złóż węgla kamiennego. Najwyższą stwierdzono w złożu Bełchatów (416 ppb), a najniższą w złożu Lubstów (199 ppb). Torfy zawierają średnio 64 ppb Hg; najwyższą jej zawartością charakteryzują się torfy olesowe. Średnia zawartość rtęci w zbadanych ropach jest bardzo niska i wynosi 4 ppb. Średnia zawartość rtęci w łupkach serii miedzionośnej jest bardzo wysoka i wynosi 4615 ppb, w dolomitach tej serii - 173 ppb, a w piaskowcach - 255 ppb. Rudy cynkowo-ołowiowe ze złoża Pomorzany zawierają średnio 260 ppb, a ze złoża Trzebionka - 50 ppb Hg. Surowce ilaste zawierają średnio 46 ppb Hg, a średnia zawartość rtęci w skałach węglanowych wynosi 7 ppb. Na podstawie danych o wielkości wydobycia tych surowców w 1997 roku, można określić, że wraz z nimi wydobyto na powierzchnię około 42 000 kg rtęci, w czym największy udział 48,4% miał węgiel brunatny i rudy miedzi - 29,2%. Udział rtęci pochodzącej z węgla kamiennego stanowił 19,4%, rud cynkowo-ołowiowych 1,6%, a surowców ilastych i węglanowych - poniżej 1%.

---

Mercury concentration was determined in the mineral raw material mined in Poland and processed at high temperature and being potential sources of mercury emission to the atmosphere. Samples of hard coal, lignite, peat, crude oil, copper and lead-zinc ores, ceramic and calcareous raw materials were collected for research. The range of mercury contents in hard coals and lignite is from merely a few ppb to several hundreds ppb; the mean content of mercury in hard coal from the Lower Silesia Coal Basin deposit is 399 ppb, from the Lublin Coal Basin deposit - 105 ppb and from the Upper Silesia Coal Basin - 60 ppb. The average mercury concentration is higher in lignite than in the majority of hard coal, it is the highest in the Bełchatów deposit (416 ppb), the lowest in the Lubstów deposit (199 ppb). Peat contains 64 ppb Hg on the average and among them alder peat characterise the highest mercury concentration. The mean concentration of mercury in the crude oil is very low (4 ppb). In the copper-bearing series the mean mercury content is very high and amounts 4615 ppb in copper shale, in dolomites - 173 ppb, and 255 ppb in sandstones. Lead-zinc ores from the Pomorzany deposit contain 260 ppb Hg on the average whereas the mean mercury content in the ores of the Trzebionka deposit is five times lower (50 ppb). Clays and tills contain 46 ppb of mercury on the average. The mean mercury concentration in limestones is very low and amounts 7 ppb. According to the data of the mineral raw material production in Poland, coal, lignite, copper and lead-zinc ores, clays and limestones mined in 1997 contain about 42 000 kg of mercury in total. The biggest share in this amount - 48.4% have lignite, the copper ores have a share equal 29.2%, hard coal - 19.4%, lead-zinc ores - 1.6%. Ceramic and calcareous raw materials have the smallest share (below 1%) of total amount of mercury mined in 1997 in Poland.