Wyczerpanie ego, glukoza i kryzys replikacyjny: Dwadzieścia lat zasobowego modelu samokontroli

W ostatnich latach duża część badań dotyczących samokontroli weryfikowała założenia tzw. modelu zasobowego, który został zaproponowany przez Roya Baumeistera i współpracowników. Według tego modelu wszystkie formy samokontroli opierają się na ograniczonym zasobie, który wraz z kolejnymi jej aktami się wyczerpuje. To skutkuje stanem tzw. wyczerpania ego, w którym zdolność do efektywnej samokontroli jest ograniczona. W poniższej pracy zaprezentowano przegląd badań nad zasobowym modelem Baumeistera, w szczególności poszukiwania i próby weryfikacji biologicznej podstawy zasobu. Następnie przytoczono badania, które wskazywały na alternatywne wyjaśnienia mechanizmów samokontroli oraz opisano najnowsze propozycje teoretyczne, postulujące, że za efekt wyczerpania ego odpowiedzialne są nie tyle ograniczone zasoby, ile procesy decyzyjne i motywacyjne. Ostatnia część pracy dotyczy niedawnych doniesień ujawniających problemy z replikowalnością efektu wyczerpania ego. Zdaniem autorów niniejszego artykułu analiza wyników dotychczasowych badań oraz ich replikacje wskazują na znikomą użyteczność modelu zasobowego w objaśnieniu mechanizmów samokontroli.

In the last years, much of research in the field of self-control was aimed to verify assumptions of the resource model of self-control, introduced by Roy Baumeister and colleagues. According to this model, all forms of self-control rely on a limited resource, which is depleted by engaging in further acts of self-control. This results is a state of ego depletion, in which the ability to perform self-control effectively is diminished. In this article, we provide an overview of research on ego depletion, focusing on experimental attempts to verify the biological basis of the resource. Additionally, we discuss research that postulate alternative explanations of the mechanisms of self-control and we describe the newest theoretic proposals, which put emphasis on motivational and decision--making processes as a cause of ego depletion effect, rather than on limited resource. Lastly, we reflect on implications of recent reports revealing problems with replicability of ego depletion. We argue that limited resource explanation did not provide a useful framework for explaining mechanisms of self-control.