Nieznane archiwum wydawnictwa „Gebethner i Wolff”, czyli o pożytkach z przeglądania „Przewodnika polonisty”

W artykule opisane zostały, nie wyzyskane dotąd, materiały archiwalne wydawnictwa „Gebethner i Wolff” z lat 1915–1956, przekazane przez ostatniego właściciela firmy Bibliotece Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie w 1973 roku. Za najciekawsze z literaturoznawczego punktu widzenia uznaje Budrowska wykazy opublikowanych książek, umowy wydawnicze i korespondencję z autorami i tym kategoriom dokumentów poświęca najwięcej uwagi. Na ich podstawie snuje rozważania na temat rynku wydawniczego w Polsce po roku 1945, śledzi sposoby eliminacji wydawnictw prywatnych, a także uzupełnia edytorską historię niektórych dzieł, ze szczególnym uwzględnieniem zmagań wydawnictwa i autorów z cenzurą. W niektórych wzmiankowanych zagadnieniach drzemie szczególnie duży potencjał badawczy, są to: nieznana (ukończona) powieść Stanisława Lema, planowana druga część "Szatana z siódmej klasy" Kornela Makuszyńskiego, zaniechane wydanie "Dzieł" Orkana czy zmiany tekstowe w utworach Gustawa Morcinka.

The article describes to date unexploited archive materials from “Gebethner & Wolff” Publishing House from the years 1915–1956 handed over by the last owner of the company to the Library of the Institute of Literary Research, Polish Academy of Sciences in Warsaw in 1973. Budrowska sees, from the literary studies perspective, that most interesting are the records of published books, publisher’s agreements and correspondence with authors, and she pays most attention to those categories of documents. Referring to them, she reflects on the publishing market in Poland after the year 1945, traces the methods of private publishing houses eliminations, as well as fills the missing parts in the history of some works taking into special account the struggles of the publisher and the authors with censorship. Some issues mentioned in the article have huge research potential, i.e. Stanisław Lem’s unknown (finished) novel, a designed second part of Kornel Makuszyński’s "Szatan z siódmej klasy" ("Satan from the 7th Grade"), a renounced edition of Władysław Orkan’s "Dzieła" ("Works") or textual changes in Gustaw Morcinek’s texts.