Archiwiści i maszyny

The history of archives is also the history of technical equipment used by archivists. In last decades the role of machines has grown excessively, although archival science developed interest in their advanced models relatively late. The development of archival tools (machines) took evolutionary lead. In the pre-partition and the early-modern periods they were used mainly for storage, transportation, maintenance, and providing access to archival materials. Just in the 20th century the Polish lands saw machines used for easing office works and maintaining contacts, which are typewriters and telephones. They enabled faster and more readable writing in several copies at once, as well as connecting archives to the outer world. The second half of the 20th century led to significant development in technical capabilities in conservation, preservation, and reprography. The technology was developing, and even though it did affect the work of archivists, it was unacceptable to have changed its clue. The situation lasted until there emerged computer technology, which was a revolution in archival tasks and still has essential influence on work and awareness of archivists. The machine started to impact the methods of archival work. Under the influence of the machine the system of archival information started to change, which slowly imposed changes in practical works. There emerged a lasting tendency to force on archivists some changes in traditional methods of archival works. The work and experience of past generations were subdued to newly developed description standards, adapted to the language and operational possibilities of the machine. The article reflects on the role of machines in archives, which is also a pretext for contemplating the evolution of the place and role of an archivist in contemporary archives.

Historia archiwów to również historia urządzeń technicznych wykorzystywanych przez archiwistów. W ostatnich dziesięcioleciach rola maszyn wzrastała niepomiernie, choć w zakresie zainteresowania polskiej archiwistyki ich zaawansowane modele znalazły się stosunkowo późno. Rozwój urządzeń archiwalnych (maszyn) postępował ewolucyjnie. W okresie staropolskim i nowożytnym wykorzystywano je głównie do przechowywania, transportu, konserwacji i udostępniania archiwaliów. Dopiero w XX w. pojawiły się na ziemiach polskich maszyny ułatwiające prace kancelaryjne i kontakty, czyli maszyny do pisania i telefony. Umożliwiły one wówczas szybsze i czytelne pisanie od razu w kilku egzemplarzach oraz lepszą łączność archiwów ze światem zewnętrznym. W drugiej połowie XX w. znacznie rozwinęły się techniczne możliwości w zakresie konserwacji, zabezpieczania i reprografii. Technologia rozwijała się i choć wpływała na pracę archiwistów, nie było mowy, by zbytnio ingerowała w jej sedno. Tak było do czasu pojawienia się technologii komputerowej, która stanowi rewolucję w pracy archiwalnej i ma niebagatelny wpływ na pracę i świadomość archiwistów. Maszyna zaczęła wpływać na metodykę pracy archiwalnej. Pod wpływem maszyny najpierw zaczął się zmieniać system informacji archiwalnej, który z wolna wymuszał z kolei zmiany w praktyce pracy. Pojawiła się trwała tendencja wymuszania na archiwistach zmian w tradycyjnej metodyce pracy archiwalnej. Praca wynikająca z doświadczenia pokoleń została podporządkowana nowo opracowywanym standardom opisu dostosowanym do języka i możliwości operacyjnych maszyny. Artykuł jest refleksją nt. roli maszyn w archiwach, która staje się też pretekstem do rozważań poświęconych ewolucji miejsca i roli archiwisty we współczesnym archiwum.