Ojczyzna jako „fragment większej całości” Brunona Schulza

„Fragment większej całości" to przypis, jakim sam autor opatrzył zaraz na początku swoje opowiadanie „Ojczyzna”, drukowane w 59 numerze "Sygnałów" z roku 1938. Jakkolwiek nic nie wskazuje na to, by przypis ten miał odnosić się do samego pojęcia ojczyzny, jego możliwa dwuznaczność pozwala na rozumienie tytułowego pojęcia jako części większej i bardziej złożonej semantycznej całości. Słowo ojczyzna, którym bohater Schulzowski nie nazwie swej rodzinnej ziemi, autor z premedytacją odniesie do leżącego na jego antypodach miasta wygnania. Skoro właśnie w tym utworze buduje Schulz narrację, której już sam tytuł wskazuje na zamiar opowiedzenia o ojczyźnie, uczynienia jej, jak nigdzie indziej u niego tematem, to chociaż przy pierwszym czytaniu może dziwić i nie odpowiadać wyrobionym już wcześniej czytelniczym o niej wyobrażeniom, warto wsłuchać się z dobrą wiarą w to, co narrator i zarazem bohater ma do powiedzenia i zastanowić się jakiej “większej całości” częścią może być ojczyzna, w tym, jednym z ostatnich opowiadań Schulza.

“Fragment of a larger whole” is a footnote, which Schulz placed at the very beginning of his story: Ojczyzna, published in the 59th issue of “Sygnały” (1938). Although nothing appears to indicate that this footnote was to refer to the very conceit of the motherland its possible ambiguity makes it possible to understand the titular concept as part of a larger and more complex whole. With total premeditation the author referred the word: “homeland”, which the Schulzian protagonist does not use to describe his native land, to the town of exile situated on this antipode. Since it was exactly in this work that Schulz constructed a narration whose very title indicates an intention to write about the motherland and to render the latter a prime theme, as has never been the case in his works, and although already its first reading might astonish and not correspond to the reader’s earlier moulded visions, it is worth listening in good faith to what the narrator and, simultaneously, the protagonist has to say and to ponder which “larger whole” could become the motherland in this story, one of Schulz’s last.