Cień transcendencji. Dreyer – Bergman – Tarkowski

Tekst jest rozdziałem z książki zmarłego w 2010 r. brytyjskiego badacza filmu Johna Orra pt. The Demons of Modernity. Ingmar Bergman and European Cinema, która jest interesującym przykładem zastosowania metody komparatystycznej w filmoznawstwie i rozpatruje twórczość Bergmana w szerszym kontekście autorskiego kina europejskiego. Omawiany tekst zestawia jego filmy (Goście wieczerzy Pańskiej, Tam, gdzie rosną poziomki, Siódma pieczęć, Persona) z twórczością Carla Theodora Dreyera i Andrieja Tarkowskiego pod kątem postawy światopoglądowej, przede wszystkim w aspekcie religijnym. Orr przenikliwie analizuje podobieństwa i różnice, zarówno na poziomie idei, jak i formy dzieła filmowego, motywów, konstrukcji postaci i relacji czasoprzestrzennych. Takie ujęcie pozwoliło badaczowi dostrzec rozmaite tropy interpretacyjne, które dotychczas pozostawały niezauważone lub niedocenione.

Orr was a British academic who published widely in many areas of film studies. He died in 2010. The article is a chapter from Orr’s book The Demons of Modernity. Ingmar Bergman and European Cinema, which is an interesting example of the use of the comparative method in film studies, and which considers Bergman’s work in a wider context of independent European cinema. The article in question compares his films (Winter Light, Wild Strawberries, The Seventh Seal, Persona) with the work of Carl Theodor Dreyer and Andrei Tarkovsky in terms of ideological attitudes, primarily in the religious aspect. Orr astutely analyses the similarities and differences, both on the level of ideas and forms of film work, themes, the structure of the characters and relations of time and space. This approach has enabled the researcher to see the various tropes of interpretation, which have so far remained unnoticed or underestimated.