Недостатки и достоинства разных систем транскрипции при записи говора старообрядцев в Польше

The author presents the problems associated with the phonetic representation of the dialect of the Old Believers in Poland in the conditions of bilingualism. The Old Believers’ Russian dialect is has been under influence of the Polish language for over a century. On the phonetic level the main expressions of interference are: pronunciation of palatal consonants [ś], [ź], [ć], [ʒ́], [ń] instead of Russian soft coronal conso­nants [s’], [z’], [t’], [d’], [n’] as well as pronunciation of the labial glide [w] instead of Russian velarized lateral consonant [ł]. In the conditions of bilingualism using only a Russian phonetic transcription seems to be insufficient, since it does not include signs for notation sounds which turned up in the Russian dialect under the influence of Polish phonetics. With reference to the mentioned above one should use a more universal transcription system. Since in the studied dialect numerous elements of two languages are coexisting and both of them are Slavonic languages, the author proposes the use of Slavonic transcription system for notation of Polish Old Believers’ speech.

W artykule autor przedstawia problemy związane z zapisem fonetycznym gwary polskich staroobrzędowców w warunkach dwujęzyczności, a także proponuje sposoby ich rozwiązania. Rosyjska gwara polskich staroobrzędowców podlega stałemu wpływowi języka polskiego. Głównymi przejawami interferencji na poziomie fonetycznym jest wymowa spółgłosek palatalnych [ś], [ź], [ć], [ʒ́], [ń] na miejscu rosyjskich miękkich przedniojęzykowych spółgłosek [s’], [z’], [t’], [d’], [n’], a także wymowa glajdu wargowego [w] zamiast rosyjskiej welaryzowanej spółgłoski lateralnej [ł]. W warunkach dwujęzyczności niewystarczającym wydaje się użycie tylko rosyjskiego systemu transkrypcji, ponieważ brakuje w nim znaków do oznaczenia dźwięków, które pojawiły się w gwarze polskich staroobrzędowców pod wpływem polskiej fonetyki. W związku z powyższym powinien być użyty bardziej uniwersalny system transkrypcji lub system mieszany, wykorzystujący znaki różnych alfabetów fonetycznych. Ponieważ w badanej gwarze współistnieją liczne elementy dwóch języków i obydwa te języki są słowiańskie, do jej zapisu fonetycznego optymalny wydaje się slawistyczny system transkrypcji.