Konceptualizacja idei ochrony dziedzictwa europejskiego Wspólnoty Europejskiej jako fundament ustaleń art. 128 traktatu z Maastricht

Celem niniejszego artykułu jest próba wyjaśnienia genezy oraz roli dziedzictwa europejskiego w kształtowaniu nowej świadomości kulturowej Europejczyków. Dziedzictwo, rozu­miane u podstaw procesu włączania go do polityki wspólnotowej w kategoriach ochrony architekto­nicznych i archeologicznych zabytków starożytnych, stawało się w trakcie procesów decyzyjnych lat 70. i 80. XX w. pojęciem szerszym, asymilującym dobra materialne i niematerialne, takie jak pamięć, pamięć zbiorowa i tożsamość. Okres poprzedzający ustanowienie traktatu z Maastricht (1993 r.) był czasem konceptualizowania i powolnego europeizowania pojęcia „dziedzictwo”. Na poziomie zarówno definicyjnym, jak i funkcji pełnionej względem innych obszarów życia przekształcało się ono w dziedzinę, która może podlegać ponadnarodowemu interwencjonizmowi czynionemu w imię dobra zbiorowego oraz niepodważalnych wartości europejskich. To w żadnym stopniu nie koliduje z jego narodowym znaczeniem oraz zachowaniem zasady suwerenności państw, przestrzeganej w UE.

The paper attempts to explain both roots and a role of European heritage in shap­ing cultural awareness in European Union. At its beginning, the heritage was considered solely as a protection of historic sites and architecture. During 70s and 80s, when decisions shaping European Union were voted and made, the term was considerably broadened to include apart from material also non material culture. The ideas of memory, collective memory, or identity became a part of cul­tural heritage at that time. During a period prior to Maastricht Treaty of 1993, the concept of heritage underwent the process of further conceptualization and Europeanization. The heritage started to be perceived as a domain which can be subject, in the name of common good and protection of indisputable and fundamental European values, to over national interventionism. This, however, can­not collide or stay in conflict with national policies protecting local heritage. The latter is compatible with the idea of state members sovereignty and it is fully respected within the EU.