Zakaz missellingu jako przykład zastosowania behawioralnej koncepcji prawa?

This article concerns the institution of misselling introduced recently to the Polish legal system. Misselling has been commonly defined as dishonest sale. Currently, the solution adopted by the Polish legislator applies only to financial services provided by financial institutions to consumers. This regulation is not extensive but it has already stirred a lively debate among the representatives of legal practice and doctrine. This article is a voice in the discussion and its purpose is to identify the public law aspect of the solutions adopted and propose certain actions to be taken at the level of the regulated and the regulating entities and which would account among other things for the new, behavioural way of perceiving a consumer as an informed subject even if not always rational. The need for the evolution of the paradigm of a rational consumer, which is a challenge for the contemporary legislator, has been dictated by the experience gained so far as well as by the changing reality. The market today offers a range of new financial instruments which while being innovative very frequently carry extreme risk. The intensive and sometimes intrusive advertising of these instruments offered to ”rational consumers” uses different persuasive marketing techniques and may in effect result in a potential loss of stability and security of the financial market. Therefore while implementing the stabilisation narrative promoted within the European Union, legislative bodies in Member States adopt solutions like misselling which are intended to reduce at least partly the risk of another crisis in the financial sector. Its sources go back to the conception of homo oeconomicus, that is a rational consumer who based on the information provided is capable of making a rational decision that is best for him. However, as experience and history show, this attitude is too idealistic and needs being redefined. Developing an optimal conception of an informed consumer requires an interdisciplinary approach which apart from the legal and economic elements will take into account the experiences of other branches of science, such as sociology or psychology as well.

Artykuł dotyczy niedawno wprowadzonej do polskiego systemu prawnego instytucji zakazu tzw. missellingu, powszechnie definiowanego jako nieuczciwa sprzedaż. Rozwiązanie przyjęte przez polskiego prawodawcę dotyczy jak dotąd tylko usług finansowych oferowanych konsumentom przez instytucje finansowe. Regulacja ta, choć niewielka, stała się przyczynkiem ożywionej debaty zarówno wśród przedstawicieli praktyki, jak i doktryny. Artykuł jest głosem w dyskusji, a jego celem – wskazanie aspektu publicznoprawnego przyjętych rozwiązań i zaproponowanie określonych działań na poziomie podmiotów regulujących i regulowanych, które uwzględniłyby m.in. nowy, behawioralny sposób postrzegania konsumenta jako podmiotu świadomego, choć nie zawsze racjonalnego. Potrzeba ewolucji paradygmatu konsumenta racjonalnego podyktowana jest zarówno dotychczasowymi doświadczeniami, jak i zmieniającą się rzeczywistością, stanowiąc wyzwanie dla współczesnego prawodawcy. Rynek oferuje bowiem nowe konstrukcje finansowe, które choć nowatorskie, są niejednokrotnie niezwykle ryzykowne. Ich intensywna promocja, a niekiedy wręcz nachalna sprzedaż „racjonalnym konsumentom”, wykorzystująca rozmaite techniki marketingu, skutkować może potencjalną utratą stabilności i bezpieczeństwa przez rynek finansowy. Dlatego też realizując promowaną w Unii Europejskiej tzw. narrację stabilnościową, prawodawcy poszczególnych krajów członkowskich przyjmują rozwiązania takie jak zakaz missellingu, które przynajmniej częściowo mają ograniczyć niebezpieczeństwo kolejnego kryzysu w sektorze finansowym. Jego źródła zazwyczaj sięgają koncepcji homo oeconomicus, czyli racjonalnego konsumenta, który na podstawie dostarczonych mu informacji miał być w stanie podejmować najlepszą dla siebie, racjonalną decyzję. Historia wielokrotnie dowiodła jednak, że założenie to jest idealistyczne i wymaga redefinicji. Natomiast stworzenie optymalnej koncepcji tzw. konsumenta świadomego wymaga interdyscyplinarnego podejścia, które poza elementami prawno-ekonomicznymi uwzględni także doświadczenia innych nauk, takich jak socjologia czy psychologia.

I. Artykuły

I. Papers