Maltuzjanizm i neomaltuzjanizm a koncepcja rodziny w polskiej myśli społecznej u schyłku XIX i w pierwszych dekadach XX wieku

W toczącej się w Europie i Stanach Zjednoczonych w XIX i pierwszych dekadach XX wieku dyskusji na temat rodziny, jej pozycji, struktury i zadań istotne znaczenie miały koncepcje maltuzjanizmu i neomaltuzjanizmu. Oparte były na teorii Tomasza R. Malthusa, zakładającej konieczność kontrolowania dzietności, wieku nowożeńców, ograniczenia przyrostu naturalnego, odejścia od pomagania najuboższym. Koncepcje te wywołały polemikę także wśród polskich intelektualistów i działaczy społecznych (np. Zofia Daszyńska-Golińska). Większość krytycznie odniosła się do maltuzjanizmu i neomaltuzjanizmu, zwracając uwagę na groźbę nadmiernej ingerencji w życie rodziny (zwłaszcza jej funkcji prokreacyjnej) i wartościowania ludzkiego życia kategoriami eugenicznymi (np. Ludwik Krzywicki, Aleksander Wóycicki). Propagatorem maltuzjanizmu w życiu rodzinnym i społecznym był Adam Krzyżanowski.

The ideas of malthusianism and neomalthusianism made a significant impact on the discussions taking place in the 19th and at the beginning of the 20th centuries in Europe and the United States. The discussion concerned a family, its position and structure and its basic tasks. The concepts discussed were based on the theory of Thomas R. Malthus assuming the necessity to control the number of children, the age of newly married couples, the control of birth rate, the limits put on the benefits offered to the poorest citizens. The concepts evoked polemics among Polish intellectuals and social activists (Zofia Daszyńska-Golińska). Most of them criticised malthusianism and neomalthusianism drawing attention to the danger of interference in family matters (especially its procreative function) and treating human life in eugenic categories (for instance Ludwik Krzywicki, Aleksander Wóycicki). The propagator of malthusianism in family and social life was Adam Krzyżanowski.