Muzykol – kulturowa metafora PRL

Artykuł jest próbą wykorzystania kategorii musicalu jako narzędzia opisu dla społeczeństwa Polski Ludowej. Peerelowski musical filmowy zostaje tu ukazany jako zjawisko rzadkie, lecz symptomatyczne. Autor reinterpretuje teorię Ricka Altmana w odniesieniu do socjalistycznej kultury masowej, przepisując dualizm wartości kulturowych i kontrkulturowych na konflikt między interesami niechcianej władzy a niespełnionymi oczekiwaniami obywateli. Pokazuje, jak analizowane filmy odbiegają od modelu hollywoodzkiego w nastawieniu do pracy i rozrywki, a także w jaki sposób wypełniają zadania propagandowe i kompensacyjne. W rezultacie peerelowski musical okazuje się czymś więcej niż nieudolnym naśladownictwem – staje się „muzykolem”, kulturową metaforą PRL.

The article is an attempt to use the category of the musical as a tool for describing the society of the Polish People’s Republic (PPR) era. PPR film musical is shown here to be a rare phenomenon, but a symptomatic one. The author reinterprets the theory of Rick Altman in relation to socialist mass culture, ascribing the duality of cultural and counter-cultural on to the conflict between the interests of disliked powers and the unfulfilled expectations of the citizens. He shows how the analysed films differ from the Hollywood model in the attitude towards work and entertainment, and how they fulfil propaganda and compensatory functions. As a result, the communist musical turns out to be something more than an inept imitation – it becomes a “muzykol” [locally made musical like film, that is not up to Western standards], a cultural metaphor for the communist era in Poland.