Czyje jest ciało? O sprawowaniu kontroli społecznej nad ciałem

Celem tekstu jest omówienie sprawowania kontroli społecznej nad ciałem. Autorki przedstawiają inspiracje płynące z koncepcji teoretyków, takich jak Michel Foucault, Pierre Bourdieu, Anselm Strauss, Jean-Claude Kaufmann, Marcel Mauss, Norbert Elias, dorobku polskich socjologów i socjolożek, a także przedstawicielek nurtu feministycznego. Autorki doprecyzowują termin „społeczna kontrola nad ciałem” oraz definiują ciało jako cielesne aspekty ludzkiej podmiotowości. Rezultatem zamieszczonych w artykule analiz jest charakterystyka sprawowania kontroli społecznej nad ciałem jako zjawiska: (1) wielopoziomowego, (2) o charakterze procesualnym, (3) zakorzenionego w kulturze i przez nią się przejawiającego, (4) przybierającego różne formy i realizowanego przy różnym stosunku osób mu podlegających, (5) o szczególnym znaczeniu poziomów mikro- i intrapsychicznego, (6) w znacznej mierze nieurefleksyjnionego i nierefleksyjnie stosowanego, (7) głęboko oddziaływującego na jednostki, włączając w to wpływ na fizjologię ich ciał. Każdy z punktów jest ilustrowany zjawiskami i procesami, które można obserwować w ostatnich latach w polskiej przestrzeni publicznej.

The purpose of the article is to discuss the exercise of social control over the human body. First, the theoretical insights stemming from the works of Michel Foucault, Pierre Bourdieu, Anselm Strauss, Jean-Claude Kaufmann, Marcel Mauss and Norbert Elias as well as from the Polish sociological oeuvre and feminist scholarship are presented and discussed. The term ‘social control over the body’ is delimited, and the body is defined as physical aspects of human subjectivity. On the basis of the literature analysis, it is suggested that – as a phenomenon – the exercise of social control over the body can be described as: (1) multilevel, (2) processual in nature, (3) rooted in and manifested through culture, (4) taking different forms and realized with different attitudes of those subjected to it, (5) ascribing particular importance to micro and intrapsychic levels, (6) largely non- reflexive and applied in a non-reflexive manner, (7) profoundly affecting individuals, including the impact on the physiology of their bodies. Each of these features is explained with the help of the examples of the phenomena and processes observable in the Polish public spaces in recent years.