Unieważnienie małżeństwa Teresy Heleny i Józefa Maksymiliana Ossolińskich w świetle niepublikowanej korespondencji ich bliskich

W artykule zostało omówione unieważnienie małżeństwa Teresy Heleny z Jabłonowskich i Józefa Maksymiliana Ossolińskich, trwającego w latach 1785–1792. Materiałem, na którym opiera się opracowanie, jest przechowywany w Bibliotece Ossolineum rękopis 4172. Oprócz odpisów akt rozwodowych zawiera on siedem niepublikowanych listów prywatnych związanych z tym wydarzeniem. Ich autorstwo przypisać można Teresie Helenie z Jabłonowskich Ossolińskiej oraz pozostającym z nią w bliskich relacjach babce Teresie z Lanckorońskich Ossolińskiej, matce Katarzynie Jabłonowskiej, siostrze Ludwice Jabłonowskiej, bratu Franciszkowi Ksaweremu Jabłonowskiemu, przyszłemu mężowi Ignacemu Trzebińskiemu oraz ks. Wojciechowi Milkewiczowi, proboszczowi w Zgórsku. Analiza tego niewielkiego zespołu listów pozwala spojrzeć na proces rozwodowy z perspektywy Ossolińskiej, zarysować chronologię wydarzeń oraz uchwycić emocje i stan psychiczny, które towarzyszyły wówczas żonie Ossolińskiego. Umożliwia także skorygowanie pojawiających się w literaturze dotyczącej Ossolińskiego wiadomości na temat rozwodu i dokonanie korekt faktów biograficznych z życia Ossolińskiej oraz osób z nią związanych. Integralną częścią artykułu jest edycja omawianych listów.

The paper discusses the annulment of Teresa Helena de domo Jabłonowska and Józef Maksymilian Ossoliński’s marriage that lasted from 1785 to 1792. The material on which the study is prepared is manuscript 4172 from the Ossolineum Library. Apart from the copies of divorce papers, it contains seven unpublished to this day letters connected with the event. Their alleged authors are Teresa Helena Ossolińska, de domo Jabłonowska, and other figures closely related to her, namely her grandmother Teresa Ossolińska, née Lanckorońska, her mother Katarzyna Jabłonowska, Ludwika Jabłonowska (her sister), Franciszek Ksawery Jabłonowski (her brother), her future husband Ignacy Trzebiński, and the priest Wojciech Milkiewicz, a priest of the parish of Zgórsko. An analysis of the small collection of letters allows to insight into the trial from Ossolińska’s viewpoint, to sketch the chronology of the events, to insight into the emotions that accompanied Ossolińska, as well as her mental state at that time. It also allows to verify the pieces of information about the divorce present in the literature related to Ossoliński, as well as to correct biographical facts from Ossolińska’s life and with people connected with her. An edition of the letters is an integral part of the article.