Obrzęd ekskomuniki zawarty w średniowiecznym Pontyfikale Rzymskim

The pontifical is a lituigical book used by the bishop. It contains prayer formulas and the rites proper to the liturgical confection of sacraments and sacramentals reserved solely to the bishop. The pontifical arose from a practical necessity - the use of only one book during holy functions. It was formed from three different ancient books of the Church: Liber sacramentorum, Ordines Romaniand Benedictionale, used by the bishops in the Gallic liturgy. A new type of book, which became the first pontifical combining the Roman and Gallic traditions, appeared in the tenth century (in the years 950-961) in Mainz, in the monastery of Saint Alban and was called the Roman - Germanic Pontifical (Pontificate Romano-Germanicum).

Pontyfikał to księga liturgiczna używana przez biskupa. Zawiera formuł modlitwy i obrzędy właściwe do konfekcji liturgicznych sakramentów i sakramentaliów, przeznaczonymi wyłącznie do biskupa. Pontyfikał Papieski powstał z praktycznej potrzeby stosowania tylko jednej księgi podczas sprawowania czynności liturgicznych. Powstał on z trzech różnych ksiąg kościelnych o tradycjach rzymskiej i galijskiej: Pontyfikał rzymsko-niemiecki został skompilowany w opactwie św. Albana w Moguncji pod okiem Wilhelma (arcybiskupa Moguncji) w poowie X wieku. Był szeroko używany w średniowieczu i stanowił podstawę późniejszego Pontyfikału rzymskiego. Zawiera 258 przepisów określających biskupie ryty święceń, błogosławieństw, celebracji Mszy, spowiedzi, itp. Nazwa Pontyfikał rzymsko-niemiecki została nadana przez odkrywcę pontyfikału, Michela Andrieu. Pontyfikał rzymski, zreformowany po Soborze Watykańskim II, nie jest, jak to było dawniej, jedną księgą. Dzieli się na poszczególne części, przyporządkowane różnym celebracjom liturgicznym.