Muzyczno-plastyczne figury znoju (Heine / Schubert, Jan Sebastian Bach)

In Aby Warburg’s Bilderatlas MNEMOSYNE, the figure of toil is represented by Atlas. Georges Didi-Huberman (see: G. Didi-Huberman, Atlas, or the Anxious Gay Science) perceived Warburg’s project as “a workshop of ever potential thought” and “added” to this “memory atlas”  a musical image: a poem / song by Heine / Schubert entitled Atlas. Johann Sebastian Bach illustrated the gesture of carrying, representing human suffering, in the art of sound in his Passions. This article attempts to analyse the works of the cantor from Leipzig using the concepts proposed by Warburg (Nachleben, Pathosformel) and images from his Atlas in order to perceive the musical Passions as, using the words of Didi-Huberman,  “anxious gay science” but also “gay science full of hope”. 

Figurę znoju w Atlasie obrazów Aby’ego Warburga Mnemosyne obrazuje postać Atlasa. Georges Didi-Huberman (zob. G. Didi-Huberman, Atlas albo radosna wiedza podszyta niepokojem, Gdańsk 2020) uznał projekt Warburga za „pracownię [ouvroir] myśli zawsze potencjalnej” i „dołączył” do „atlasu pamięci” obraz muzyczny w postaci wiersza / pieśni Heinego / Schuberta Atlas. Gest dźwigania, będący wyrazem ludzkiego cierpienia, Jan Sebastian Bach zobrazował za pomocą sztuki dźwięków w swoich Pasjach. Artykuł stanowi próbę odczytania dzieł lipskiego kantora z perspektywy pojęć wypracowanych przez Warburga (Nachleben, Pathtosformel) i jego Atlasu obrazów, uznając muzyczne pasje, zgodnie z refleksją Didi-Hubermana, za rodzaj, „radosnej wiedzy podszytej niepokojem, ale i także „radosnej wiedzy podszytej nadzieją”.