The self-perception of the inhabitatns of Vershina, a Polish village in Siberia, against the background of its history

Michał Głuszkowski

Historia Wierszyny, wsi leżącej 130 km na północ od Irkucka, sięga początków XX wieku, kiedy osiedlili się tam kolonizatorzy z Małopolski i Śląska Dąbrowskiego, którzy otrzymali od carskich władz przydział ziemi oraz pomoc materialną. W dziejach Wierszyny można wyróżnić trzy zasadnicze przedziały czasowe: a) okres, w którym wieś stanowiła homogeniczną polską enklawę na Syberii – od osiedlenia w 1910 r. do początków kolektywizacji w latach trzydziestych XX w.; b) okres sowietyzacji – od około 1930 r. do pieriestrojki; c) okres odzyskanych praw mniejszościowych – od końca lat osiemdziesiątych XX w. do dnia dzisiejszego. Starsi mieszkańcy Wierszyny mówią na co dzień po polsku, ale w średnim i młodszym pokoleniu znajomość polszczyzny jest słabsza. Wierszynianie zachowali niektóre tradycje i obyczaje przodków. Mają oni świadomość swoich korzeni oraz odrębności w stosunku do innych narodowości, czemu dają wyraz w wypowiedziach ustnych i tekstach pisanych. Mieszkańcy Wierszyny często nie są w stanie rozróżnić pochodzenia poszczególnych elementów składowych swojej tożsamości, stanowiącej polsko-radziecko-rosyjski konglomerat. Polskość jest jednak dla wierszynian wciąż ważna, choć przez lata spędzone na Syberii zmienił się jej charakter i podstawowe wyznaczniki. Najbliższe lata pokażą, czy odzyskane prawo do nauczania języka polskiego oraz działalność polskich organizacji społeczno-kulturowych i religijnych, będą w stanie odwrócić postępujące procesy asymilacyjne, zmierzające do utraty polskiego charakteru wspólnoty.