Pojemność generatywnego skryptu w tzw. sadze mazurskiej Małgorzaty Kalicińskiej

Introduction. Since the beginning of the 21st century, both in the social (public) space and in the latest subject literature, interest in the needs of people in the autumn of their life is experiencing a renaissance. This is expressed, among other things, by generativity (life-giving), understood primarily as the care for future of the following generations (often it is also a form self care and caring for the future of people in the immediate vicinity). One of the manifestations of generativity is the activation of the so-called generative script in the narrative. An example of such a structured story can be found e.g., in the trilogy written by Małgorzata Kalicińska (House by the Backwa ter (2006), Return to the Backwater (2007), Love over the Backwater (2008)). The character in whose creation the generative script has the great importance is Barbara, Małgorzata’s mother. Aim. The aim of this article is presentation of the category of generativity in contemporary literature, especially in the form of a family saga. Particular emphasis will be placed on the theoretical and practical aspects of implementing generativity in the narrative process of a person in the autumn of life. The text is also an encouragement to conduc ting regular research on the phenomenon of generativity in Polish literature, which is still lacking. Results. The article shows that focusing on the so-called phenomenon of generativity is achieved in many ways. Generativity manifests itself in the process of narration conducted from the perspective of people with life experience who have been affected by Gauguin’s syndrome. Three heroines of the story from above the backwater (Bronisława, Barbara, Małgorzata) share their experiences, observations, and thoughts (activating the generative script), showing, among other things, care for family and neighbours, but also indicate the importance (and consequences) of taking care of themselves and following their own needs.

Wprowadzenie. Od początku XXI wieku zarówno w przestrzeni społecznej (publicznej), jak i w literaturze najnowszej zainteresowanie potrzebami osób w jesieni życia przeżywa renesans. Wyrazem tego jest m.in. generatywność (życiodajność) rozumiana przede wszystkim jako troska o przyszłe pokolenia (nierzadko stanowi też formę opieki nad sobą i przyszłością osób w otoczeniu). Jednym z przejawów generatywności jest uaktywnienie tzw. skryptu generatywnego w narracji. Przykład tak skonstruowanej opowieści spotykamy m.in. w trylogii Małgorzaty Kalicińskiej (Dom nad rozlewiskiem, 2006; Powroty nad rozlewiskiem, 2007; Miłość nad rozlewiskiem, 2008). Postacią, w kreacji której skrypt generatywny ma niebagatelne znaczenie, jest Barbara, matka Małgorzaty. Cel. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie kategorii generatywności w literaturze współczesnej, zwłaszcza tej o charakterze sagi rodzinnej. Szczególnie wyraźnie zostaną zaakcentowane teoretyczne i praktyczne aspekty wdrażania generatywności w proces narracji osoby w jesieni życia. Tekst jest także zachętą do regularnego prowadzenia badań na temat zjawiska generatywności w literaturze, których na polskim gruncie wciąż brakuje. Wyniki. Artykuł unaocznia, że tzw. zjawisko generatywności podejmowane jest na wiele sposobów. Ujawnia się ono m.in. w procesie narracji prowadzonej z perspektywy osób z doświadczeniem życiowym, które zostały dotknięte syndromem Gauguina. Trzy bohaterki opowieści znad rozlewiska (Bronisława, Barbara, Małgorzata) dzielą się swymi przeżyciami, obserwacjami, przemyśleniami (uaktywniając skrypt generatywny), okazując m.in. troskę o rodzinę i sąsiadów, ale też wskazują, jakie znaczenie (i konsekwencje) ma umiejętne opiekowanie się sobą i podążanie za własnymi potrzebami.