Prawa rodziców w szkole jako narzędzie demokracji (?) – analiza aktów prawnych regulujących udział rodziców w procesie edukacji dzieci

Aim. This analysis examines the rights of parents in the school context. The aim of the research is to juxtapose the universal rights of parents (both European and Polish) with specific rights established in regulations governing school organization in Poland. Methods and materials. The study involves the analysis of two groups of documents concerning parents’ rights: 1) Universal rights, including the Constitution of the Republic of Poland, the European Charter of Parents’ Rights, the EU Charter of Fundamental Rights, the Declaration of Human Rights, the Convention on the Rights of the Child, and the Family and Guardianship Code. 2) Particular rights of parents related to current school law, including Education Law, the Teacher’s Charter, regulations on the organization of public schools, and regulations on framework school statutes. Results and conclusion. The analysis reveals a significant gap between universal rights, which provide parents with broadly defined privileges and responsibilities for the upbringing and education of their children, and particular rights, which, while detailed, offer only limited means for parents to assert their rights within the educational process. This study highlights the starkly different legal perspectives: universal rights position parents as key figures in their child’s education, whereas particular rights focus on detailed

Cel. Przedmiotem analizy są prawa rodziców w kontekście szkolnym. Celem badań jest zestawienie uniwersalnych praw rodziców (europejskich i polskich) z prawami partykularnymi, wynikającymi z przepisów regulujących organizację szkół w Polsce. Metody i materiały. Przeprowadzono analizę dwóch grup dokumentów dotyczących praw rodziców: 1) Prawa uniwersalne, zawarte w Konstytucji RP, Europejskiej Karcie Praw Rodziców, Karcie Praw Podstawowych UE, Deklaracji Praw Człowieka, Konwencji o Prawach Dziecka oraz Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym; 2) Prawa partykularne wynikające z polskiego prawa oświatowego, Karty Nauczyciela, rozporządzeń dotyczących organizacji szkół publicznych oraz ramowych statutów szkół. Wyniki i wnioski. W analizie wykazano znaczną rozbieżność między prawami uniwersalnymi, które przyznają rodzicom szerokie uprawnienia i obowiązki w wychowaniu oraz kształceniu dzieci, a prawami partykularnymi, które, choć szczegółowo opisane, oferują rodzicom jedynie ograniczone możliwości ochrony ich praw w procesie edukacyjnym. Różnice te ukazują radykalnie odmienne podejście: prawa uniwersalne przypisują rodzicom kluczową rolę w edukacji dzieci, podczas gdy prawa partykularne koncentrują się na szczegółowych regulacjach działań szkoły. Omówiono wątpliwości dotyczące tego, czy analizowane akty prawne wspierają demokratyzację praw rodziców w szkole, czy raczej sprzyjają ich wykluczeniu jako pełnoprawnych partnerów w procesach edukacyjnych w polskich szkołach.