Kapitał ludzki i kapitał społeczny a rozwój województwa podkarpackiego

Hubert Kotarski

Artykuł jest próbą komplementarnego spojrzenia na kapitał ludzki i społeczny, a także na ich związki z rozwojem regionalnym, na empirycznym przykładzie województwa podkarpackiego. Pojęcia kapitału ludzkiego i kapitału społecznego są dziś jednym z częściej podnoszonych pojęć w naukach społecznych zajmujących się zmianami jakie zachodzą we współczesnym, zglobalizowanym świecie. Terminy te i związane z nimi problemy badawcze i praktyczne na dobre zadomowiły się w polskim dyskursie nauk społecznych, a w konsekwencji coraz częściej pojawiają się także w przekazie i dyskursie medialnym. Kapitał społeczny i kapitał ludzki należą do coraz częściej omawianych w polskiej literaturze oraz badanych empirycznie, czynników wpływających na konkurencyjność regionu, a co za tym idzie rozwój regionu. Nie ulega wątpliwości, że kapitał społeczny i kapitał ludzki są kluczowymi elementami w konstrukcji i zastosowaniu nowego modelu rozwoju regionalnego. W świetle badań dotyczących dysproporcji w rozwoju regionów, podkreśla się, że to właśnie różnice w jakości kapitału ludzkiego i społecznego są przyczynami utrzymujących się, czy nawet pogłębiających się, różnic w poziomach rozwoju grup państw, krajów oraz ich części – regionów. Województwo Podkarpackie poprzez swoje położenie geograficzne jest jednym z najbardziej na wschód wysuniętych obszarów Unii Europejskiej. W związku z tym samo położenie umieszcza województwo Podkarpackie na geograficznych peryferiach Zjednoczonej Europy. Podkarpackie, wraz z innymi województwami tzw. ściany wschodniej określane jest w literaturze jako przykład regionu peryferyjnego. Regiony te charakteryzują się m.in.: odległym położeniem w stosunku do centrum politycznego i gospodarczego, niskim poziomem gospodarki, oświaty i kultury, słabszym zaludnieniem i rozproszoną strukturą osadniczą, niskim poziomem urbanizacji, słabą infrastrukturą techniczną i społeczną oraz wysokim wskaźnikiem bezrobocia. Wskaźniki społeczno gospodarcze sprawiają, że województwa Polski Wschodniej zaliczane są do grupy regionów dysponujących najmniejszym potencjałem rozwojowym. Celem artykułu jest określenie poziomu zasobów kapitału ludzkiego i kapitału społecznego mieszkańców województwa podkarpackiego oraz możliwości wykorzystania tych zasobów pod kątem rozwoju regionalnego województwa.