Stanisław Pietraszko – zapomniany w sprawie zabójstwa Stanisława Pyjasa

This dissertation is dedicated to Stanislaw Pietraszka – a person, who was on the sidelines in a well-known case of Stanislaw Pyjas’ murder. This incident took place in May 1977 in Cracow and it initiated a number of other tragic events. One of them was Pietraszka’s drowning. The circumstances of his death and also the investigation are almost unknown for people because for all these years only Pyjas’ case was reopened and analysed. Till that time no one discussed Pietraszka’s case thoroughly. That is why I have decided to present Stanislaw Pietraszka’s biography, the circumstances of his death and what is more, the course of investigation from 1977 until the present. My conclusions are based on archival materials but also on spoken reports.The dissertation presents not only biography of Stanislaw Pietraszka but also a number of events which took place after his death. The work is dived into two chapters. The first one is dedicated to a short story about young opponents, students from Cracow who in the second half of 1970’s made independent groups. Stanislaw Pyjas, who died tragically, was one of the member of those groups. I tried to present the circumstances of his murder and people who were responsible for it. In the second chapter I focused on Stanisław Pieraszka’s childhood and youth, the circumstances of his death and also the results of investigation. Moreover, I presented a person who was considered to be a murderer of Stanislaw Pyjas in 1970’s – Marian Palamarz. I also discussed the actions taken by Security Service (Polish SB) towards Pietraszka’s family after his death. In conclusion I wrote who was responsible for the case of Pietraszka’s death and how the memory of him is retained.The dissertation is based mostly on unpublished archival materials, spoken reports from people who had connections with Stanislaw Pietraszka, film materials and also official magazines published apart from the censorship. The attachment to this dissertation is a CD with the copies of unpublished archival materials and photographs.

Niniejsza praca jest poświęcona Stanisławowi Pietraszce, postaci która na całe lata została zepchnięta na margines historii w głośnej sprawie zabójstwa krakowskiego studenta Stanisława Pyjasa. Wydarzenie o którym mowa, miało miejsce w maju 1977 r. w Krakowie i stało się machiną napędzającą inne dramatyczne wypadki. Jednym z nich było właśnie utonięcie Pietraszki. Kwestia okoliczności jego śmierci, a także śledztwa w tej sprawie jest praktycznie nieznana szerszej opinii publicznej, gdyż przez całe lata była wznawiana i analizowana tylko sprawa śmierci Pyjasa. Do tej pory nikt się nie zajął sprawą Pietraszki w sposób wnikliwy i całościowy. Dlatego też na podstawie zebranych dokumentów archiwalnych i relacji ustnych postanowiłam przedstawić biografie Stanisława Pietraszki, okoliczności jego śmierci, a także losy śledztwa w tej sprawie od 1977 r., aż po czasy współczesne.Jednak nie jest to jedynie biografia poświęcona tej postaci, ale zostało również poruszone w niej wiele wątków, które toczyły się już po jego śmierci. W zasadzie praca składa się z dwóch głównych rozdziałów. Pierwszy z nich został przeznaczony na krótką opowieść o młodych opozycjonistach, studentach krakowskich uczelni, którzy w drugiej połowie lat 70-tych tworzyli niezależne środowiska studenckie. Do tego otoczenia należał właśnie Stanisław Pyjas, który zginął śmiercią tragiczną. W jakich okolicznościach do tego doszło i kto był odpowiedzialny za tą zbrodnię, starałam się zaprezentować w pierwszym rozdziale. Natomiast w rozdziale drugim, zdecydowanie bardziej obszernym przedstawiłam dzieciństwo i młodość Stanisława Pietraszki, okoliczności jego śmierci, a także wyniki przeprowadzonego śledztwa w tej sprawie. Poza tym zajęłam się kwestią Mariana Pałamarza, osoby która była uważana przez opozycję w latach 70-tych za zabójcę Stanisława Pyjasa. Zaprezentowałam również jakie działania podejmowała Służba Bezpieczeństwa w stosunku do rodziny Pietraszki już po jego śmierci. Na zakończenie opisałam kto do tej pory zajmował się sprawą śmierci Pietraszki i w jaki sposób została zachowana o nim pamięć.Podstawę źródłową niniejszej pracy stanowią w przeważnej części nieopublikowane materiały archiwalne, relacje ustne zebrane od osób, które miały bezpośredni kontakt ze Stanisławem Pietraszko, materiały filmowe, a także prasa oficjalna i pisma wychodzące poza obiegiem cenzury. Załącznikiem do pracy są kopie nieopublikowanych dokumentów archiwalnych oraz zdjęć zgromadzone w formie elektronicznej na płytce.