Kult Dionizosa w starożytnej Macedonii.

Tematem niniejszej pracy jest kult boga Dionizosa w antycznej Macedonii. Punktem wyjścia do rozważań na ten temat jest po pierwsze stworzenie podstaw teoretycznych uprawomocniających analizę religijności w oparciu o dane archeologiczne, a po wtóre prześledzenie wszelkich aspektów w jakich realizował się ten kult w świecie „greckim”. Należne miejsce w pracy zajmują kwestie czysto antropologiczne oraz problem ikonografii boga, które stanowią bazę do analizy zabytków pochodzących z wykopalisk przeprowadzonych na obszarze Macedonii. Opisane zabytki zostały podzielone ze względu na funkcję jaką pełniły w obrzędowości kultowej. Są to więc wszystkie miejsca, mające za zadanie skupienie uwagi na przedmiocie kultu i z Dionizosem kojarzone, przedmioty świadczące o uczestnictwie w rytuałach oraz będące ziemską emanacją boga, czyli niejako epifanią boga poprzez artefakt. Opis i wstępna interpretacja jest podstawą syntezy religijności społeczeństwa macedońskiego, z której wynika, iż na obszarze tym, spotykamy głęboko zakorzenione elementy orgiastyczne, będące z jednej strony przeżytkiem lokalnej religii z przed okresu kontaktów macedońsko- greckich, a z drugiej wynikające ze wspólnoty kulturowej z plemionami trackimi. Nie można jednak nie zwrócić uwagę na przeniknięcie do środowiska elity macedońskiej elementów helleńskich, które wzbogacają mozaikę kulturową. Wniosek prymarny wysunięty na podstawie zgromadzonego materiału dotyczy więc licznych wpływów zewnętrznych oraz wewnętrznych, które w ciągu wieków istnienia królestwa macedońskiego doprowadziły do rozwinięcia się bardzo silnego kultu, którego przedmiotem był bóg stanowiący konurbację myśli oraz indywidualnej religijności.

The topic of the following dissertation is cult of Dionysos in ancient Macedonia. The base of all discussion on that issue is a theoretical framework, which allows to analyze religiosity based on archaeological data. It also creates possibility to trace all aspects in which this cult was executed. The rightful place in the dissertation is taken by all anthropological issues and the problem of god’s iconography. Described artifacts were organized in categories, due to function they served in rituals: all the places and ceremonial space aimed at focusing attention on the object of worship, items which shows the participation in the rituals, and being an emanation of the god on earth, a kind of epiphany of the god through the artifact. Description and preliminary interpretation is a basic for the synthesis of Macedonian religiousness. It shows that in this area we can find deeply rooted orgiastic elements, which on the one hand are remains of the local religion from the period before Macedonian-Greek relations, on the other it is a result of the cultural community of Macedonians and Traks. It is impossible to not notice the presence of Hellenic elements, which enriches the cultural surface of Macedonian society, especially the elite circle. The most important conclusion, based on the analyzed material, relates to many external and internal influences, which lead to development of powerful cult of god, who was the conurbation of thoughts and individual religion.