Wykształcenie i geneza kelowejskich stromatolitów rejonu Zalasu k/ Krzeszowic

Przeprowadzono analizę kelowejskich stromatolitów z Zalasu i okolic (Wyżyna Krakowska) pod względem wykształcenia makroskopowego, mikroskopowego i geochemicznego. W oparciu o te cechy oraz kontekst sedymentacyjny przedstawiono interpretację ich genezy. Stromatolity, najczęściej o miąższości kilku centymetrów, występują w obrębie skondensowanej sekwencji górnego keloweju. Wykształcone są jako struktury płasko laminowane i/lub kopułowe, rzadziej jako endostromatolity. Stromatolity cechuje obecność znacznej ilości osadu allochtonicznego pomiędzy laminami, w obrębie dendrolitycznych struktur przypominających Frutexites, a zwłaszcza w przestrzeniach międzykopułowych. Współwystępujące ze stromatolitami onkoidy cechuje obecność kortekstu o gęstej drobnej, laminacji i niewielkim udziale osadu allochtonicznego. W mikroskopie petrograficznym oraz skaningowym stwierdzono liczne mikrobialne struktury wykształcone jako filamenty, rzadziej globule, przede wszystkim jako wypełnienia mikrodrążeń w węglanowym podłożu naskorupień mikrobialnych. W obrębie stromatolitów, a zwłaszcza onkoidów występują inkrustacje serpul, mszywiołów i otwornic. Inkorporowany w stromatolity osad allochtoniczny zawiera przede wszystkim mikryt, drobne bioklasty (igły gąbek, małże Bositra, otwornice) oraz materiał silikoklastyczny. Naskorupiernia mineralne są bogate w tlenki i wodorotlenki żelaza do 90% (w onkoidach), natomiast obecność tlenku manganu jest mniejsza (do 10%) i tylko w wybranych próbach. Podobnie jak wiele innych żelazistych lub żelazisto-manganowych stromatolitów i onkoidów z jury środkowej Tetydy i epikontynentalnych basenów, mikrobiality z Zalasu powstały w środowisku relatywnie głębokim, prawdopodobnie poniżej normalnej podstawy falowania, na izolowanych blokach tektonicznych, w warunkach wolnej sedymentacji. Ich powstanie można wiązać z działalnością heterotroficznych bakterii.

Analysis of Callovian stromatolites from Zalas and vicinity (Kraków Upland) was performed in terms of their macroscopic, microscopic and geochemical features. Based on these characteristics as well as on the sedimentary context their genesis has been interpreted. Stromatolites, mostly some centimeters in thickness, occur within the Upper Callovian condensed sedimentary succession. They are developed as planar and or/columnar structures, rarely endostromatolites. Stromatolites contain significant allochthonous sediment between laminae, within dendrolitic structures similar to Frutexites, and particularly between columns. Oncoids, co-occurring with stromatolites have densely laminated cortices, and rarely contain incorporated allochthonous sediment. Study on petrographic and SEM microscopes revealed common microbial structures: filaments, rarely globules, mostly as fillings of microborings within carbonate substrates of microbial crusts. Within stromatolites, and particularly oncoids incrustations of serpulids, bryozoans and foraminifera occur. Allochthonous sediments contain micrite, fine bioclasts (sponge spicule, Bositra bivalves, foraminifera), and siliciclastic material. Mineral crusts are rich and iron hydrooxides and/or oxides up to 90% (in oncoids), while content of manganese oxides is smaller (up to 10%), and only in some samples. Similarly as in many others Fe or Fe-Mn stromatolites and oncoids, these from Zalas have been developed in relatively deeper environment, possible below fair-weather wave base, on isolated blocks, with low sedimentation rate. Their genesis is related with activity of heterotrophic bacteria.