Popish plot stands for a general description of most of the catholic intrigues, in particular Jesuit attempts to destroy the existing social, political and religious order. It is, however, mainly associated with a particular event, one that evokes the name of Titus Oates, who confabulated on the subject of the alleged attempt to assassinate king Charles II. Anti-Catholic and popish hysteria that swept over England in 1678 was a phenomenon, yet it constituted a logical end to a long-term propaganda against papists and was an integral part of the mentality back then – the British were tormented by a constant fear of an invasion and looked for the enemies within the country. The work investigates the history of the three great religions in the three kingdoms, which will later make up Great Britain – England, Scotland and Ireland. The most prominent role in the analysis was accorded to the Catholic religion, given that it were the followers of that rite that were the victims of slander and faced the exclusion from public life, as well as were those who committed actual offences against the monarchy. The Church of England constitutes the basis for a moderate and conformist world of the majority of the English, though it is separate from Rome and everything pope-related. It makes for a reference point for the analysis of the two other religions. The last one, the dissident Presbyterianism appears as a radical fraction that wanted to finalise the reformation and settle matters with the scheming Catholics for once and for all. The research area covers the time from the Henrician Schism up to the Glorious Revolution, stepping out of a time-frame in two instances – describing on the one hand the Lollardy movement, and on the other the Catholic Jacobitism. Starting from the actual plots, through the Catholic loyalism, up to the economic and legal oppression – as in the case of the Scottish colonisation of Ireland in Ulster – the Catholic attitudes are being analysed. Most importantly, what truly does interest us is the fear that had encompassed the masses, especially in London during the many religious crises in the second half of the 16th century and in the 17th century – as during the Civil War, Exclusion Crisis or, at last, the actual Titus Oates’ Popish plot. It seems that in the long run the anachronic world of memory, which dates back to the turbulent times of Elizabeth I and the fortress mentality, were the catalysts of fear and discord between the religions.
Spisek papieski to ogólne określenie na większość knowań katolików, a w szczególności jezuitów wymierzonych przeciw ustanowionemu porządkowi religijnemu, społecznemu i politycznemu. Kojarzony jest głównie jednak z konkretnym wydarzeniem, związanym z Tytusem Oatesem, który konfabulował na temat rzekomego zamachu na życie króla Karola II. Antykatolicka i antypapistowska histeria, która wybuchła w 1678 roku była fenomenem, stanowiła jednak logiczne zwieńczenie długoletniej propagandy wymierzonej przeciw papistom i była integralną częścią mentalności Brytyjczyków, znajdujących się w stałym poczuciu zagrożenia inwazją oraz szukających wewnętrznych wrogów. Praca koncentruje się na badaniu dziejów trzech wielkich religii w trzech królestwach, stanowiących później Wielką Brytanię – Anglii, Szkocji i Irlandii. Najbardziej znaczącą rolę przy analizie posiada wiara katolicka, jako że to wyznawcy tego rytu najczęściej stawali się ofiarami pomówień i wykluczenia z życia publicznego, a także dokonywali prawdziwych przewinień względem monarchii. Kościół anglikański stanowi podstawę dla umiarkowanego i konformistycznego świata większości Anglików, odrębnego jednak od Rzymu i wszystkiego co papieskie. Jest on punktem odniesienia dla badania pozostałych dwóch religii. Ostatnie wyznanie, dysydencki prezbiterianizm jawi się jako radykalny odłam żądający dokończenia reformacji i rozliczenia się z katolickimi spiskowcami raz i na zawsze. Sfera badań dotyczy czasów począwszy od schizmy henrycjańskiej, aż po chwalebną rewolucję, ze dwóch stron wychodząc nieznacznie poza ramy czasowe – z jednej strony ruchu lollardów, z drugiej katolickiego ruchu jakobickiego. Badane są postawy katolików od rzeczywistych spisków, przez katolicki lojalizm, aż po prawny i gospodarczy ucisk, jak w przypadku kolonizowania Irlandii przez Szkotów w Ulsterze. Przede wszystkim jednak interesuje nas zdecydowany strach, który kierował masami, zwłaszcza w Londynie podczas wielu kryzysów religijnych drugiej połowy XVI i całego XVII wieku. Podczas wojny domowej, kryzysu ekskluzyjnego czy wreszcie samego spisku papieskiego Tytusa Oatesa. W ostatecznym rozrachunku, zdaje się, że to anachroniczny świat pamięci sięgający niespokojnych czasów Elżbiety i mentalność znajdowania się w oblężonej twierdzy były katalizatorem strachu i niesnasek między wyznaniami.
