Królewski ceremoniał pogrzebowy doby Jagiellonów

Niniejsza praca prezentuje przebieg ceremoniału pogrzebowego królów doby Jagiellonów. Zawiera opis poszczególnych faz obrzędu, ich symboliczne znaczenie oraz rozwój w przeciągu wieków. Celem jej jest więc nie tylko próba usystematyzowania wiedzy dotyczącej królewskich pogrzebów czasów jagiellońskich, lecz także wykazanie ciągłości w przebiegu ceremoniału, odtworzenie jego kolejnych faz oraz prezentacja najważniejszych elementów symboliki.Uroczysty pogrzeb władcy był, wraz z koronacją, wjazdem królewskim oraz ceremonią złożenia hołdu lennego, zakrojoną na ogromną skalę, manifestacją polityczną. Wszystkie wymienione ceremonie składały się na, obowiązującą powszechnie, wizualizację sacrae maiestatis regiae a w ich funkcjonowaniu niezwykle istotna była obrzędowość tworząca symboliczny socjodramat.Za punkt wyjścia, stanowiący nieoficjalny wzorzec dla królewskich ceremonii funeralnych czasów późniejszych, można uznać uroczystości pogrzebowe związane ze śmiercią ostatniego Piasta na tronie – Kazimierz Wielkiego. To wtedy bowiem, po raz pierwszy na polskim gruncie, źródła potwierdzają obecność elementów charakterystycznych dla późniejszych pochówków królewskich. Zwyczaje opisane przez Janka z Czarnkowa a dotyczące pogrzebu Kazimierza Wielkiego są kontynuowane podczas pogrzebów kolejnych Jagiellonów. Zalicza się do nich m. in. występowanie osoby reprezentującej zmarłego króla oraz pocztu z herbami poszczególnych ziem królestwa. Łączność z ceremoniałem pogrzebowym ostatniego Piasta została zachowana podczas pogrzebów kolejnych Jagiellonów choć obrzędy, które towarzyszyły ich pochowaniu, aż do czasu rozbudowanego Ordo ułożonego z okazji śmierci Zygmunta Starego, znamy z niezbyt bogatych w szczegóły źródeł opierających się głównie na przekazach kronikarskich oraz rachunkach królewskich. Pełna i oficjalna kodyfikacja żałobnej ceremonii królewskiej miała miejsce po śmierci Zygmunta Starego. Jego pogrzeb oraz Kazimierza Wielkiego, choć tak oddalone od siebie w czasie, stanowią klamrę spinającą rozwój ceremonii funeralnych doby Jagiellonów. Wydarzenia związane ze śmiercią ostatniego Piasta wyznaczają pewien standard, do którego niewątpliwie nawiązuje Ordo pompae funebris Serenissimi Sigismundi Regis Poloniae. Pogrzeb Zygmunta I opatrzony jest niezwykle bogatym materiałem źródłowym, co pozwala na pełne zrozumienie idei królewskich ceremonii funeralnych. W oparciu o Ordo wypracowane przez biskupa Samuela Maciejowskiego odbył się także pogrzeb syna Zygmunta I – Zygmunta Augusta. Pogrzeb ów jest o tyle istotny, iż wiąże się z wydarzeniami poprzedzającymi samą ceremonię w stołecznym mieście, spowodowanymi faktem zgonu króla z dala od Krakowa.Pracę kończy próba krótkiej analizy symboliki oraz najważniejszych elementów ceremonii pogrzebowych wraz z obecna na nich liturgią, której tradycjonalizm jest charakterystyczną cechą polskich uroczystości pogrzebowych podobnie jak stałość ceremoniału.

This publication presents process of royal funeral ceremony of Jagiellonian times. It contains description of individual phases of rite, symbolic meaning and evolution in centuries. Its purpose is not only an attempt to systematize the knowledge of the Jagiellonian times of royal funerals, but also to demonstrate continuity in the course of the ceremony, the successive phases of restoration and presentation of the most important elements of symbolism.Royal funeral, with the coronation, royal entry ceremony and homage ceremony was ranging on a massive scale, a political manifestation. All these ceremonies made up, generally applicable, visualization sacrae maiestatis regiae and their operation was very important symbolic rituals creating “socjodrama”.As a starting point, which is the unofficial model for royal funeral ceremony later times, the funeral can be associated with the death of the last Piast on the throne - Casimir the Great. It was then for the first time in Poland, sources confirm the presence of the essential features of the later royal burials.Customs described by Janko of Czarnków and the funeral of Casimir the Great continues during the subsequent Jagiellonian funerals. These include f. ex. presence of the representative of the deceased king and standard-bearers carrying banners with arms of the various lands of the kingdom.Communication with the funeral ceremony of the last Piast was preserved during the subsequent Jagiellonian funeral rites though that accompanied the burial until the Ordo extended the placed on the occasion of the death of Sigismund I, we know from the very fine detail of sources based mainly on chronicles and royal accounts.Full and official codification of the royal funeral ceremony took place after the death of Sigismund I. Events related to the death of the last Piast define a standard to which no doubt refers Ordo pompae funebris Serenissimi Sigismundi Regis Poloniae. Funeral Sigismund I documented an extremely rich sources, allowing you to fully understand the idea of the royal funeral ceremony. Based on the Ordo developed by Bishop Samuel Maciejowski also held a funeral son of Sigismund I - Sigismund Augustus. This funeral is so important because it is associated with events predating the same ceremony in the capital city, due to the fact of death of the king away from the city.The publication ends with a brief analysis of the symbolism and the most important elements of the funeral ceremony with their presence at the liturgy, which is a characteristic feature of traditionalism Polish funeral ceremony as well as stability.