The broad objective of this dissertation is to compare specific vocabulary from the period of German military occupation in 1939-1945. The comparative analysis of the vocabulary has been conducted on the basis of Andrzej Szczypiorski’s roman entitled “Początek” (“The Beginning”) and its German translation done by Klaus Staemmler “Die schӧne Frau Sedenman” (“The Beautiful Mrs. Seidenman”).The thesis has been divided into two parts, the theoretical and the practical one. The first part of this study – the practical one – discusses mainly the issues concerning literary translation. Presented definitions of the translation depict that there is no one coherent definition of translation. The translator creates the definition of translation while performing his job and adjusts it to the texts he works with. One notices also the fundamental difference between the translation of literary and non-literary (non-fiction) texts. The translation of non-literary texts is considered the ability, whereas the translation of literary ones, such as fiction or poetry, is regarded as the art. The translator of literary texts should possess very good knowledge of language and the culture of particular country. Additionally, some knowledge from the branch relative to the text is essential. In the theoretical part the issue of the translation of literary texts has been discussed.The subject of the practical part is the comparison of specific vocabulary from the period of military occupation on the base of Szczypiorski’s roman and its German translation. The following expressions have been chosen to be analysed: Kennkarte (kenkarta / die Kennkarte), SS man (esesman / ss-Mann), the Gestapo (gestapo / die Gestapo), the swastika (swastyka / das Hakenkreuz), the Wehrmacht (wehrmacht / die Wehrmacht), an Oflag (oflag / Offizierslager), concentration camp (kacet / das KZ), blackmailer (szmalcownik / der Szmalcownik), the Nazis (hitlerowcy / die Nazis), the Umschlagplatz (Umschlagplatz / der Umschlagplatz), businesses (geszefty / die Geschäfte), food stamps (meinlowskie kartki / Lebensmittelkarten), a roundup (łapanka / die Razzia), the Montelupich prison (Montelupich / das Krakauer Montelupi-Gefängnis). The above mentioned vocabulary consists mainly of loanwords from German, acronyms and neologisms. The understanding of initial text may be extreme difficult for the Polish reader who is unaware of German or the history of the Second World War and the military occupation. The translator Klaus Staemmler, has placed the explanation of Polish terms in footnotes in order to make their understanding easier for German readers. Staemmler had also experienced the period of the war and the occupation what let him mirror the content of the roman and the realities of these times in such a perfect way. The above described vocabulary is no longer in circulation and may be used only in literary texts. However, thanks to such romans like “The Beautiful Mrs. Seidenman”, we will not forget so easily these uneasy times in the history of our country, the people who had to pass away and the cruel occupier’s tyranny. We cannot forget. We owe them for it.
Celem niniejszej pracy dyplomowej było porównanie specyficznego słownictwa z okresu okupacji niemieckiej w latach 1939-1945. Analiza porównawcza słownictwa została przeprowadzona w oparciu o powieść Andrzeja Szczypiorskiego pod tytułem „Początek” i jej niemieckiego tłumaczenia Klausa Staemmlera pod tytułem „Die schöne Frau Seidenman” (Piękna Pani Seidenman). Praca została podzielona na dwie części, na część teoretyczną oraz na część praktyczną. W pierwszej części niniejszej pracy – w części teoretycznej – zostały omówione w głównej mierze zagadnienia związane z tłumaczeniem literackim. Przedstawione definicje tłumaczenia oraz rodzaje tłumaczeń ukazują, iż nie ma jednej spójnej definicji tłumaczenia. Tłumacz w toku pracy tworzy swoją definicję tłumaczenia i dostosowuje ją do tekstów z którymi pracuje. Istotną różnice dostrzegamy również w tłumaczeniu tekstów nieliterackich i literackich. Tłumaczenie tekstów nieliterackich jest uważane za umiejętność, natomiast tłumaczenie tekstów literackich, takich jak beletrystyka czy poezja jest uznawana za sztukę. Tłumacz tekstów literackich powinien posiadać bardzo dobrą znajomość języka i kultury wybranego kraju a także niezbędna jest jego wiedza na temat dziedziny, której dotyczy tekst. W części teoretycznej została omówiona również problematyka tłumaczeń tekstów literackich.Przedmiotem części praktycznej było porównanie tłumaczenia specyficznego słownictwa z okresu okupacji na podstawie powieści Szczypiorskiego i jego niemieckiego tłumaczenia. Do analizy zostały wybrane następujące pojęcia: kenkarta (die Kennkarte), esesman (ss-Mann), gestapo (die Gestapo), swastyka (das Hakenkreuz), wehrmacht (die Wehrmacht), oflag (Offizierslager), kacet (das KZ), szmalcownik (der Szmalcownik), hitlerowcy (die Nazis), Umschlagplatz (der Umschlagplatz), geszefty (die Geschäfte), meinlowskie kartki (Lebensmittelkarten), łapanka (die Razzia), Montelupich (das Krakauer Montelupi-Gefängnis). Na słownictwo to składają się w głównej mierze zapożyczenia z języka niemieckiego, skrótowce jak i również neologizmy. Dla polskiego czytelnika, który nie posiada znajomości języka niemieckiego ani wystarczającej wiedzy z historii wojny i okupacji, zrozumienie tekstu wyjściowego może być niezmiernie utrudnione. Tłumacz, Klaus Staemmler, aby ułatwić niemieckiemu czytelnikowi zrozumienie polskich pojęć, umieścił ich objaśnienie w przypisach. Staemmler sam przeżył lata wojny i okupacji, co pozwoliło mu jeszcze doskonalej oddać treść powieści i realia tamtych czasów. Mimo, iż dzisiaj słownictwo to wyszło z codziennego użycia i można je znaleźć wyłącznie w dziełach literackich, to dzięki takim powieściom jak „Początek” Andrzeja Szczypiorskiego nie zapomnimy tak łatwo o tych ciężkich czasach w historii naszego kraju, o ludziach, którzy musieli od nas odejść i o okrutnej tyranii okupanta. Nie możemy zapomnieć. Jesteśmy im to winni.
