The concept of russian idea in work of Victor Erofeyev.

The main thesis of this paper is the concept of the russian idea as presented in two novels: Russian Beauty and Encyclopaedia of the Russian Soul by Victor Erofeyev. In the first chapter the author of the paper presents the research of modern scientists concerning the definition of russian idea and its evolution. The second chapter contains reflections on the topics of postmodernism, russian postmodernism and transformations in the russian literature after the fall of the Soviet Union. In the third chapter the paper's author attempts to construct a new concept of the russian idea within the works of V. Erofeyev on the basis of the analysis of his two novels.

Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza dwóch powieści Wiktora Jerofiejewa: Rosyjska Piękność (Русская красавица, 1991) i Encyklopedia duszy rosyjskiej (Энциклопедия русской души, 1999). W celu udowodnienia tezy, w myśl której na bazie tych dwóch powieści możliwa jest rekonstrukcja podstawowych założeń nowej koncepcji idei rosyjskiej kreowanej przez Jerofiejewa, odniesiemy się także do badań nad rosyjską ideą i specyfiką literatury postmodernistycznej.W pierwszym rozdziale niniejszej pracy zostały przedstawione stanowiska współczesnych badaczy, którzy zajmują się ideą rosyjską jako pojęciem lub też fenomenem społeczno – kulturowym. Ten teoretyczny wstęp umożliwi nakreślenie ogólnych ram występowania zjawiska idei rosyjskiej oraz wybrania jednej definicji, będącej bazą dla analizy wybranych tekstów literackich. W dalszej części przedstawiono obecną w literaturze krytykę tego pojęcia oraz próbę odpowiedzi na nią. Ostatnia trzecia część pierwszego rozdziału została poświęcona ewolucji koncepcji idei rosyjskiej zaczynając od II połowy XIX wieku. Podrozdział ten ma na celu przedstawienie zachodzących procesów myślowych oraz zmian w postrzeganiu istoty idei rosyjskiej. Niezwykle ważnym elementem w kontekście dalszej analizy będzie uchwycenie zależności między określoną sytuacją społeczno–historyczną a prezentowanymi koncepcjami idei rosyjskiej. Stanowi to potwierdzenie tezy, według której ideę rosyjską można postrzegać jako „papierek lakmusowy” kultury rosyjskiej, która zmienia się w zależności od momentu historycznego i okoliczności. W związku z powyższym w pierwszej części zostały opisane ideowe podstawy postmodernizmu w filozofii wraz z opisem charakterystycznych dla niego zjawisk. Kolejny podrozdział będzie poświęcony zjawisku postmodernizmu w literaturze, gdzie omówiono katalog środków literackich charakterystycznych dla literatury postmodernistycznej. W dalszej części przedstawiono sytuację literatury rosyjskiej po 1985 roku ze szczególnym podkreśleniem upadku paradygmatu literaturocentryzmu, zmiany miejsca i roli pisarza oraz opisem nowych trendów w literaturze.Czwarty podrozdział jest poświęcony specyfice stricte rosyjskiego postmodernizmu. Niezwykle ważnym jest podkreślenie wyjątkowości tego zjawiska i elementów odróżniających postmodernizm rosyjski od postmodernizmu zachodniego. Ważnym okazuje się także zaznaczenie problemów z referencyjnością zjawiska postmodernizmu, objawiających się w specyfice rosyjskiego modernizmu. Ostatni podrozdział podejmuje kwestię teorii wieszczących koniec postmodernizmu w Rosji. W ostatnim rozdziale uwagę przeniesiono na sylwetkę twórczą Jerofiejewa oraz analizę dwóch wymienionych powieści. Każda z nich z uwagi na metaforyczność treści oraz wysoki poziom intertekstualności w pierwszej kolejności zostanie przeanalizowana na poziomie fabuły, formy i zastosowanych środków literackich, aby w kolejnym podrozdziale przejść do rekonstrukcji prezentowanej tam koncepcji idei rosyjskiej. Wyłaniająca się na bazie analizy nowa koncepcja idei rosyjskiej będzie przede wszystkim głęboko antropocentryczna, w jej centrum będzie stał konkretny człowiek, dla którego punktem odniesienia będzie drugi człowiek. Co więcej, nowa rosyjska idea będzie też ateistyczna i pozbawiona wszelkich wątków mesjanistycznych czy misjonistycznych. Na człowieku stanowiącym jej podstawę, będzie spoczywała pełna odpowiedzialność za otaczającą go rzeczywistość i konsekwencje jego działań. Tę nową ideę można nazwać swoistym manifestem indywidualizmu, ponieważ odcina się ona także od zakorzenionego w rosyjskiej tradycji przeświadczenia o wspólnotowym czy kolektywnym charakterze rosyjskiego człowieka. Widać to wyraźnie w podejściu do kwestii narodu, który także będzie zupełnie odrzucony.