Efekt Knobe i jego wyjaśnienia: działanie, intencja, supererogacja

Kognitywistyka jako relatywnie nowa dziedzina nauki wciąż poszukuje odpowiedniej metodologii. Od samego początku jej interdyscyplinarny charakter pozwalał na wielorakie sposoby jej uprawiania. Z jednej strony wyraźnie obecna jest refleksja filozoficzna, w której zakorzenione są rozważania o umyśle, jego naturze i funkcjach, z drugiej zaś istotne jest wskazywanie na empiryczne podstawy działania ludzkich i sztucznych podmiotów (tzw. agentów) poprzez sięganie do psychologii, neurobiologii czy cybernetyki, w ramach których to dyscyplin formułuje się dzisiaj większość kognitywistycznych teorii. W ostatnich latach ważną komponentą nauk o poznaniu wydaje się projekt filozofii eksperymentalnej, którego podstawy przedstawię w niniejszej pracy. Następnie zaprezentuję jeden ze sztandarowych przykładów badań z zakresu filozofii eksperymentalnej, który ma niezwykle doniosłe znaczenie także dla kognitywistyki. Tym badaniem będzie słynny eksperyment Joshua Knobe (tzw. side effect). Na koniec rozważę takie podejście do problemu intencji w działaniu, dzięki któremu możliwe będzie lepsze zrozumienie samego efektu Knobe, a także rozszerzenie wcześniejszych interpretacji badanego przez J. Knobe zjawiska.

Cognitive science as a relatively new branch of science is still searching for the right methodology. Since the very beginning being an interdisciplinary science has allowed it to apply many methods. On one hand, it refers to the philosophical reflection within which mind, its nature and functions are broadly discussed, and on the other it is important to take into account an empirical component of human and artificial agency that is a goal of psychology, neurobiology, or cybernetics, which are facilitated to construct most of present cognitive theories. In recent years, the more and more important role so-called experimental philosophy has been playing, which I will briefly present in Chapter 1. Next, I will examine one of the most influential example of research from the field of experimental philosophy, which is also very important for cognitive science. It will be the famous experiment of Joshua Knobe (also known as side effect). In the end I will discuss an approach to the intention problem, that will help in a better understanding of Knobe effect and revising earlier interpretations of this phenomenon.