The verdures of bishop Andrzej Trzebicki from the cathedral in Cracow and problem of the landscape paintings in sacral spaces during the early modern period

Niniejsza praca napisana pod opieką prof. dr hab. Piotra Krasnego nosząca tytuł „Werdiury fundacji biskupa Andrzeja Trzebickiego w katedrze krakowskiej na Wawelu a problem ukazywania pejzażu we wnętrzu sakralnym w epoce nowożytnej” dotyka dwóch ważkich problemów badawczych sztuki nowożytnej, mianowicie problem obecności przedstawień pejzażowych w kościołach oraz kwestię wprowadzenia do wnętrza sakralnego tapiserii. Dziełami sztuki, które zespoliło te dwa problemy i w konsekwencji dało asumpt do napisania tej pracy są werdiury zawieszone na stałe w katedrze krakowskiej na Wawelu. Rdzeń pracy składa się z dwóch zasadniczych części poświęconych osobno historii wprowadzenia do wnętrza sakralnego tapiserii, a osobno wprowadzenia doń pejzażu. W pracy niezwykle ważną rolę odgrywają teksty źródłowe. Analiza pism hierarchów Kościoła epoki potrydenckiej, odnoszących się zarówno do kwestii dekoracji wnętrz sakralnych (owego cultus externi), jak również pojmowania przez nich pejzażu, pozwoliła autorce na uchwycenie pewnych wniosków. Wśród największych propagatorów pejzażu należy wymienić Roberta Bellarmina oraz Fryderyka Boromeusza. Szczególnie osoba drugiego z wymienionych pisarzy jest godna uwagi. Arcybiskup Mediolanu, zgodnie z hasłami optymizmu chrześcijańskiego, nawoływał do pochwały natury, a w konsekwencji uwielbienia jej Stwórcy, wobec czego teoretyk za idealne narzędzie do kontemplacji Boskiego świata uznawał właśnie malarstwo pejzażowe. W tym kontekście warto również wspomnieć postać Gabriela Paleottiego, który podkreślał, że Biblia, poprzez liczne nawiązania do świata naturalnego, może stać bodźcem dla rozkwitu nauk humanistycznych i przyrodniczych. Jak się okazało, o ile sama tapiseria we wnętrzu sakralnym pojawiała się dość często, o czym świadczą przytoczone przez autorkę pracy przykłady z terenów metropolii mediolańskiej, Rzymu i Francji; to jednak temat pejzażu pojawiał się w przestrzeni sakralnej niezwykle rzadko (wyjątek stanowi właściwie jedynie tak zwana „moda na pejzaż”, jaka zapanowała w I połowie XVII wieku w Rzymie, pokrywająca się w głównej mierze z aktywnością artystyczną Paula Brila w Wiecznym Mieście).Praca, biorąca sobie za cel rozpatrzenie tapiserii o świeckiej tematyce wprowadzonej do wnętrza sakralnego przyniosła ze sobą wiele dodatkowych pytań. Podkreślić należy, że fundator werdiur, biskup Andrzej Trzebicki uczęszczał w młodości do słynnego Collegium Romanum, instytucji, z którą związani byli główni apologeci pejzażu: Robert Bellarmin i Fryderyk Boromeusz. W świetle powyższych ustaleń nie wydaje się, by tapiserie pejzażowe zdobiące prezbiterium katedry krakowskiej na Wawelu pełniły jedynie funkcję dekoratywną tej przestrzeni.

This paper, "The verdures of bishop Andrzej Trzebicki from the cathedral in Cracow and problem of the landscape painting in sacral spaces during the early modern period", includes two important problems in art during early modern period, namely the problem of tapestry in liturgical context and the problem of presence of landscape in sacral spaces. The pieces of art, which unites these areas represents the verdures of bishop Andrzej Trzebicki which was hung up in the presbyterium of cathedral in Cracow. The nucleus of whole paper are two main parts. First, which is devoted problem of tapestry in liturgical context and the second, which is concerned the presence of landscape in sacral spaces. In this paper the special role played the theoretical textes wrote by ecclesiastical writers, especially after the Council of Trent. Textes were devoted both criterion for decoration of sacral spaces (concept of cultus externus), as well as examining the landscape painting by the hierarchs. Among the great apologists of landscape we should note the figures of Roberto Bellarmino and Federico Borromeo. Particularly, the second person is crucial. Borromeo recognized, under the ideas os Christian Optimism, the landscape paintings as the great tools to preach the Glory of God. Furthermore, in this context the figure of Gabriele Paleotti is worth to notice. He regarded the Bible as the immense source to develop human and natural science. As it was marked earlier, the main assumption of this paper was the considering the secular subject which was introduce to sacral space. It should be noted that the patron of the verdures – bishop Andrzej Trzebicki, learned in Collegium Romanum. Both Roberto Bellarmino and Federico Borromeo were fellows of this insitution. To sum up, it being understood that verdures do not only form of decoration of cathedral in Cracow.