Heros, odkrywca, prorok. Aleksander Wielki w syryjskiej i etiopskiej wersji Opowieści o Aleksandrze.

Niniejsza praca poświęcona została analizie syryjskiego i etiopskiego tłumaczenia „Opowieści o Aleksandrze”. Grecki pierwowzór tego dzieła powstał najprawdopodobniej w III wieku w Aleksandrii, a z czasem osiągnął ogromną popularność w całej Europie, w części Azji i Afryki. „Opowieść” częściowo stworzyła, a z całą pewnością rozpropagowała fikcyjny wizerunek Aleksandra Wielkiego i jego podbojów. Kolejne przekłady utworu znacząco się od siebie różnią – zjawisko to wynika z działań tłumaczy, którzy dopasowywali treść dzieła do ideałów epok, w których żyli, popełnionych przez nich błędów i uproszczeń. Analiza syryjskiej i etiopskiej "Opowieści o Aleksandrze" zawarta w tej pracy opiera się na zidentyfikowaniu elementów wspólnych obu tym przekładom, ich podobieństwa do wersji greckiej, obecności ewentualnych śladów pierwotnych relacji dotyczących Macedończyka, a wreszcie wątków i cech odróżniającym te tłumaczenia od siebie.Rozdział pierwszy poświęcony został wskazaniu historycznych źródeł przytaczających dzieje Aleksandra Wielkiego, genezy powstania "Opowieści" oraz części jej przekładów, a także odbiorowi dzieła i jego funkcjom.Rozdział drugi dotyczy tych wątków głównych utworu lub jego cech, które powtarzają się w obu przekładach. Pierwszym z nich jest bardzo charakterystyczny dla całej "Opowieści" epizod wyjaśniający pochodzenie fikcyjnego Aleksandra. W drugim podrozdziale opisana została wizja głównego bohatera, a w trzecim jego potyczki z najważniejszymi antagonistami – perskim królem Dariuszem oraz indyjskim władcą Porusem. W dalszej części przedstawiono wyprawę Macedończyków do Indii i w inne, równie odległe destynacje. Tę część pracy wieńczą epizody związane z etiopską królową Kandake oraz Amazonkami.W trzecim rozdziale analizie poddane zostały te elementy, które występują tylko w jednym z przekładów. W pierwszym podrozdziale są to wątki występujące wyłącznie w wersji syryjskiej. W podrozdziale drugim wskazano te wątki i cechy etiopskiego tłumaczenia, które odróżniają go od wcześniejszego tekstu syryjskiego, a zatem epizod z podróżą głównego bohatera w przestworzach oraz wyprawą na dno morza. Ze względu na interesujące zmiany redakcyjne ponownie odwołano się również do wątku spotkania Aleksandra z władczynią Etiopii. Podrozdział kończy się analizą elementów monoteistycznych wierzeń, w które obfituje przekład etiopski.

This work is devoted to the analysis of the Syriac and Ethiopic translations of Alexander Romance. The Greek prototype of Alexander Romance was probably created in the 3rd century in Alexandria, and it achieved great popularity all over Europe, in parts of Asia and Africa. Romance partially created, and certainly propagated the fictional image of Alexander the Great and his conquests. Subsequent translations of the work differ significantly from each other - this phenomenon results from the actions of translators who adapted the content of the work to the ideals of the epochs in which they lived, and the mistakes and simplifications which they made. The analysis of the Syriac and Ethiopic Alexander Romance contained in this work is based on the identification of the common elements of both these translations, their similarity to the Greek version, the presence of possible reminiscences of the original accounts of the Alexander the Great, and finally the threads and features that distinguish these translations from each other.The first chapter is devoted to the indication of historical sources describing the history of Alexander the Great, the genesis of the Alexander Romance and some of its translations, as well as the reception of the work and its functions.The second chapter deals with the main themes of the work and its features which are repeated in both translations. The first is an episode that is very characteristic of the entire Alexander Romance, explaining the origins of the fictional Alexander. The second chapter describes the image of the main character, and the third describes his struggles with the most important antagonists - the Persian king Darius and the Indian ruler Porus. The next part presents the Macedonian expedition to India and other, equally distant destinations. This part of the work ends with episodes related to the Ethiopian queen Candace and the Amazons.The third chapter contain the analysis of the elements that appear in only one of the translations. In the first subsection, these are threads that appear only in the Syriac version. The second section identifies the threads and features of the Ethiopic translation that distinguish it from the earlier Syriac text, such as the aerial flight and the expedition to the seabed. Due to interesting editorial changes, the topic of Alexander's meeting with the ruler of Ethiopia was also referred to again. The section ends with an analysis of the elements of monotheistic beliefs in which abound the Ethiopic translation.