"Ut ad placandam iram Dei fierent in ecclesiis processiones" : the cult of patron saints of Polish Kingdom and processions in late-medieval Krakow

The author of the article makes use of the new historiographical concept of "sacred geography" and linked it with an analysis of late-medieval Krakow processions. Point of departure of his research is a vision of a Krakow townswoman Veronica, presented by Jan Długosz. Veronica had a dream about a procession of saints Wojciech and Florian - their procession to the Wawel Cathedral in order to visit saints Stanislaus and Wenceslaus. They were regarded as patron saints of the Kingdom of Poland. The sense of this patronage was explained in Veronica's vision in elaborating and interesting speech of St. Adalbert who accuses the Polish of oppression of the poor, lack of safety, and of peddling power. So as not to let a severe punishment be inlicted on the capital and kingdom, the situation had to improve, whereas townspeople should participate in processions to "appease God's wrath". In the late-medieval agglomeration of Krakow processions participated in an unusual space. An analysis of patrocinia, hagiotoponyms, and the localization of certain objects leads to designation of hagiotoponymic sacrum spheres focused on the patron saints.

Łącząc doświadczenie przestrzeni i czasu, procesja stanowi tę formę obrzędu liturgicznego, która doskonale wpisuje się w coraz bardziej popularny w polskiej mediewistyce koncept "geografii sakralnej". Organicznie związane z urbanistyką i antropologią historyczną badania nad geografią sakralną poprzez analizę tak zróżnicowanych cech morfologii miasta, jak rozmieszczenie obiektów sakralnych, ich architektura, dekoracja, wezwania czy obecność relikwii, a ponadto liturgia czy kalendarz, mają na celu uchwycenie związku ziemskiej przestrzeni z niebiańską rzeczywistością - szukają "punktów konwergencji nieba i ziemi w precyzyjnie określonych miejscach". W średniowieczu procesje odgrywały niebagatelną rolę, łącząc sformalizowaną liturgię kościelną z różnymi formami duchowości. Procesja była swoistym dramatem liturgicznym osadzonym w konkretnej scenerii miejskiej, a uczestniczące w niej elementy morfologii miasta dobierane były w sposób nieprzypadkowy. Badania nad morfologią miast wymagają kontekstualnego spojrzenia i refleksji nad ideami oraz wartościami tych, którzy projektowali, kreowali i zmieniali średniowieczne miasta. Choć same w sobie elementy przestrzeni, a przede wszystkim ich rozlokowanie i nazwy, mogą świadczyć o złożonym przekazie przestrzennym, to kluczem do lepszego zrozumienia ich wykorzystania w programie kultu patronów państwowych jest zróżnicowany ryt procesyjny, stanowiący tę formę praktyki obrzędowej, która "ożywiała" miasto, nadawała fizycznej topografii wymiar duchowy i konstytuowała jej dynamiczny charakter.