Cultural scenarios and the media : between a sense of security and resistance

This article presents a concept of cultural scenarios, structures that are vested in a long-term status in the Braudelian sense. They are specific matrices imprinting both in the scenarios specific to the imagination, ordering meanings in the media, and in the acts of communication played - usually unconsciously - by media users. The reconstructed scenarios include very extensive material: from ancient itineraries that are reborn in television reports after the Smolensk plane crash, through medieval opera beggars, whose rules are run in television formats like makeover shows, to metamorphic transformations in the trickster-jurodivy-celebrity-scandalist scenario. In the study of cultural scenarios, the author primarily took into account the instruments of anthropology of communication, historical anthropology and cultural archeology, he also used a conceptualization based on the triple model of Lotman-Bachtin-Guriewicz. The analyzes carried out showed that the current cultural scenarios in the media are not receptive to easy rationalizations. Their uncertain, shaky status - going beyond logic and bivalent semantics - is reflected in their users' attitudes, suspended between a compromise sense of security and non-conformist resistance. This ambivalence perhaps raises the greatest difficulty in attempting to describe (conceptualize) them, but it seems to be the most tempting challenge, also for doctoral students from the Wrocław media research center who undertake research on cultural scenarios in their work.

W artykule przedstawiono koncepcję scenariuszy kultury, struktur, którym przysługuje status długiego trwania w sensie Braudelowskim. Stanowią one swoiste matryce odciskające się zarówno w specyficznych dla każdego ze scenariuszy figurach wyobraźni, porządkujących znaczenia w mediach, jak i w aktach komunikacji odgrywanych - zazwyczaj nieświadomie - przez użytkowników mediów. Rekonstruowane scenariusze obejmują bardzo rozległy materiał: od starożytnych itinerariów, które odradzają się w telewizyjnych relacjach po katastrofie smoleńskiej, przez średniowieczne opery żebracze, których reguły uruchamiane są w telewizyjnych formatach typu "makeover shows", po metamorficzne przeistoczenia w scenariuszu tricksera-jurodivego-celebryty. W badaniach scenariuszy kultury autor uwzględnił przede wszystkim instrumentarium antropologii komunikacji, antropologii historycznej i archeologii kulturowej, skorzystał także z konceptualizacji opartej na ternarnym modelu Łotmana-Bachtina-Guriewicza. Przeprowadzone analizy pokazały, że obecne dziś w mediach scenariusze kultury nie poddają się łatwo racjonalizacji. Ich niepewny, chwiejny status - wykraczanie poza logikę i semantykę dwuwartościową - odzwierciedla się w postawach ich użytkowników, w zawieszeniu pomiędzy kompromisowym poczuciem bezpieczeństwa a nonkonformistycznym oporem. Ta ambiwalencja rodzi być może największą trudność w próbach ich opisu, ale stanowi zarazem najbardziej kuszące wyzwanie, także dla doktorantów z wrocławskiego ośrodka medioznawczego, którzy podejmują w swoich pracach badania nad scenariuszami kultury.