Heraklitejska myśl w tragedii "Król Edyp" Sofoklesa

W pracy skupiam się na ukazaniu obecności myśli Heraklita w tekście tragedii „Król Edyp” Sofoklesa. Badam możliwość wpływu myśli pre-Sokratyka na koncepcję tej tragedii. Analizuję dostępne Sofoklesowi wersje mitu o Labdakidach i wprowadzone przez niego innowacje. Zestawiam tradycyjną myśl greckiej religijności z teologią i kosmologią Heraklita, które w połączeniu tworzą specyficzną religijność Sofoklesa. Wykazuję, że w sztuce obecna jest koncepcja ognia Heraklita, która wkomponowana jest w warstwę bogów. Bogowie okazują się przejawami ognia, który w napięciu toczy ze sobą walkę. W sztuce pojawia się także motyw boskiej jedności, zjednoczonej w ramach tego żywiołu. W sztuce świat jest miarowy i ułożony, wszystko ma swoje miejsce i dzieje się zgodnie z logosem. Ponieważ świat jest harmonijny jest dzięki temu przewidywalny a bóg może znać przyszłość. Nie oznacza to jednak, że ma na nią wpływ. Wykazuję, że Heraklitejska warstwa kosmologiczno-teologiczna sztuki implikuje konsekwencje określonego rozumienia sprawiedliwości, która związana z pojęciem dikē nie oznacza kategorii moralnej, tak jak ma to miejsce w sztukach Ajschylosa. Wskazuję na rozpad struktury pathei mathos i niewłaściwość interpretowania sztuki w kategoriach wina/kara. Analizuję konsekwencje takiego rozumienia świata dla kosmosu tragicznego sztuki, który opiera się na losie człowieka i jego ograniczeniu epistemicznym. Wskazuję także na pesymistyczne nastawienie Sofoklesa do wiedzy pełnej oraz na fakt, że tragik nie ma na celu zniechęcenia widza do odkrywania harmonii niejawnej świata, ani nie ma na celu wyznaczania mu kompasu moralnego.

In my thesis I’m focusing on indication Heraclitean thought in Sophoclean the „Oedipus King” tragedy. I’m searching for the possibility influence of the pre-Socratic thoughts on the concept of that tragedy. I’m analyzing available for Sophocles version of myths about Labdacides and innovations he introduced. I’m comparing the traditional ancient greek religiosity with Heraclitean theology and cosmology. The summary of them create a specific religiosity of Sophocles. I demonstrate that the Heraclitean conception of fire is present in the tragedy and that concept is incorporated in the gods layer. The gods are the manifestation of fire which is in the tension of fighting with himself. In the tragedy is occur the concept of divine unity which is united by that element. In the tragedy the world is measured and arranged, everything has their own space and everything is happens according to logos. The world is harmonious and therefore predictable. The divine can know the future but it doesn’t mean that divine can have influence of them. I demonstrate that Heraclitean cosmology and theology conceptions implies specific understanding of the justice which is related to dikē but it isn’t mean the moral category like for example the Aeschylus one. I point to decay the pathei mathos structure and incorrect interpretation by category of guilty and penalty. I’m analyzing the consequences of that point of view for the tragic cosmos of the play which is based on human fate and epistemic limitation. I also point out Sophocles' pessimistic approach to complete knowledge, and that the tragedian does not want to discourage the viewer from discovering the hidden harmony of the world and does not want to create any moral path.