Friendship put to the test of pretences : a rhetorical interpretation of an excerpt from Gide’s "Counterfeiters"

„Fałszerze” u Gide to nie tylko co, którzy rozprowadzają fałszywe monety, to także ci, którzy nie mogą się oprzeć oszukiwaniu za pomocą dyskursów i przyjaźni. We fragmencie «Po maturze» (III, 5) te odmienne poziomy zostały wyartykułowane w sposób oryginalny, który można opisać w kategoriach retorycznych. Jako uczniowie, Bernard i Olivier mają napisać spontaniczny esej, ale muszą jednocześnie spełnić oczekiwania komisji (poziom1: [pseudo] racjonalna argumentacja na temat wartości). A zatem, gdy tylko młodzieńcy znajdują się poza zasięgiem nauczyciela, zwracają się natychmiast do swoich szkolnych kolegów chwaląc się bez zażenowania swoimi strategiami obliczonymi na to, aby umknąć podwójnemu ograniczeniu nałożonemu przez szkolny system (poziom2: meta-argumentacja strategiczna). Lecz brak porozumienia intelektualnego i moralnego prowadzi nieomalże do kłótni pomiędzy przyjaciółmi (poziom3: retoryka jako negocjacje na temat emocji oraz dystansie pomiędzy jednostkami). O ile pierwsze dwa poziomy można rozważać za pomocą systemu Perelmana, trzeci powinien opierać się na szerszej definicji retoryki (np. Plantina i Meyera).

Gide’s Counterfeiters are not only those who circulate false coins; they are also those who cannot help cheating with discourses and friendship. The fragment «After the exam / the bac » (III, 5) articulates those different levels in an original way, which can be described in rhetorical terms. As pupils, Bernard and Olivier are supposed to write a spontaneous essay but, at the same time, they must conform to the jury’s expectations (level1: [pseudo] rational argumentation on values). Therefore, as soon as the youngsters escape from the teacher’s reach, they turn to their schoolfellows unashamedly boasting on their strategies to escape the double bind imposed by the school system (level2: strategical meta-argumentation). But the intellectual and moral disagreement almost leads to a quarrel between friends (level3: rhetoric as a negotiation on emotions and on the distance between individuals). If the two first levels can be contemplated through Perelman’s system, the third one should rely on a broader definition of rhetoric (e.g. Plantin and Meyer).

Les Faux Monnayeurs de Gide ne sont pas seulement ceux qui trafiquent de fausses pièces ; ce sont aussi ceux qui ne peuvent s’empêcher de tricher avec les discours et avec l’amitié. Le fragment « Après le bachot » (III, 5) présente ces différents niveaux d’une manière originale et qui peut être décrite en termes rhétoriques. En tant qu’élèves, Bernard et Olivier sont supposés « donner leur avis » dans leur dissertation mais, en même temps, ils doivent se conformer aux exigences du jury (niveau1 : argumentation [pseudo] rationnelle sur les valeurs). C’est pourquoi, dès que les jeunes gens échappent à l’autorité de leurs maîtres, ils se transforment en camarades qui se vantent de leurs stratégies pour échapper à la double contrainte imposée par le système scolaire (niveau2 : méta-argumentation stratégique). Mais le désaccord intellectuel et moral aboutit aussi à une querelle entre les amis (niveau3 : la rhétorique comme négociation des émotions et de la distance entre les individus). Si les deux premiers niveaux peuvent être envisagés à travers le système perelmanien ; le troisième niveau devrait également s’ouvrir à une définition plus large de la rhétorique (e.g. Plantin et Meyer).