"Echo" against war : russian anti-war drama

Политический театральный жест в российском театре на протяжении XXI века оставался довольно маргинальным явлением. Важную роль в формировании политической и социальной повестки выполняли Театр.doc, активно работавший с современной реальностью, а также фестиваль-спутник Любимовка, независимый проект по продвижению пьес начинающих драматургов. Стихийное движение фестиваля Эхо Любимовки, начавшееся с 2022 года как эмигрантский передвижной театр, стало беспрецедентным явлением в театральном мире, позволившим озвучить оппозиционные, антивоенные тексты в публичном пространстве, давая возможность российским драматургам реализовать себя в качестве свидетелей, фиксирующих голос современности вне навязанных пропагандистских нарративов. На основе анализа избранных текстов, заявленных в программе фестиваля Эхо Любимовки в 2022-2023 гг. (в частности Война еще не началась Михаила Дурненкова [2015], Сrime Аси Волошиной [2022], Ваня жив Натальи Лизоркиной [2023], Дискредитация Анастасии Патлай и Наны Гринштейн [2023]), предпринимается попытка проанализировать драматургические стратегии и практики как инструменты формулирования прямого антивоенного высказывания и осмысления трагедии войны.

Gest polityczny w rosyjskim teatrze XXI wieku nadal pozostawał zjawiskiem w istocie marginalnym. Kluczową rolę w kształtowaniu agendy politycznej oraz społecznej odegrały przede wszystkim legendarny już Teatr.doc, będący ośrodkiem kultury niezależnej, skupiający się na aktualnych wydarzeniach życia politycznego i społecznego, poruszający w swoich spektaklach kwestie bolesne, traumatyczne, a wręcz uznawane za tematy tabu w przestrzeni publicznej; a także Festiwal Lubimowka, niezależny projekt towarzyszący, którego celem było promowanie młodych dramaturgów. W lipcu 2022 roku Festiwal oficjalnie podtrzymał swoje antywojenne stanowisko ogłaszając nabór tekstów w ramach tematyki Dramaturgia przeciwko wojnie. Jednocześnie stało się jasne, że przeprowadzenie Festiwalu na terenie Rosji bez narażenia na niebezpieczeństwo organizatorów i uczestników nie jest możliwe, co powołało do życia ruch Echo Lubimowki jako emigracyjny festiwal objazdowy, który stał się bezprecedensowym zjawiskiem w historii teatru, umożliwiając publiczne przedstawienie opozycyjnych tekstów antywojennych. Echo Lubimowki pozwoliło rosyjskojęzycznym twórcom będącym na wygnaniu w różnych zakątach świata otwarcie wyrazić swoją antywojenną pozycję, uchwycić głos współczesności poza narzuconą narracją propagandową. Celem niniejszego artykułu jest analiza strategii dramaturgicznych na podstawie tekstów zaprezentowanych w ramach festiwalu Echo Lubimowki w latach 2022-2023 (między innymi Crime Asi Wołoszyny (2022), Wania żyje Natalii Lizorkiny (2023), Dyskredytacja Anastasii Patłaj i Nany Grinstein (2023)) jako narzędzi do konstruowania dyskursu antywojennego oraz próby zmierzenia się z tragedią wojny.