Ewolucja i znaczenie winy jako negatywnej przesłanki rozwodowej w polskim prawie rodzinnym

The issue of negative prerequisites of divorce in family law in Poland has not been thoroughly elaborated yet, probably due to theirs vague and ambiguous character. Especially the notion of fault, that was used by Polish legislator in late twenties of the 20th century for the first time, has not been extensively studied yet. Nevertheless, the Polish judicature was forced to make out its own way of understanding of fault. The historical analysis of the Polish legislation indicates that the fault has firstly a moral nature. The important thing is, that some of the judicial decisions on divorces can not be still applied in judicature, even though the law has not been reformed since January 1, 1965. After the Polish Constitution of 1997 was adopted, the axiology of the Polish law has changed. Nowadays, the most significant role of fault in family law in Poland is to protect values that are based on human dignity and firmly founded in the Polish Constitution.

Problematyka negatywnych przesłanek rozwodowych w polskim prawie rodzinnym nie doczekała się jak dotąd kompleksowych opracowań, prawdopodobnie ze względu na ich niejednoznaczny i wymagający dookreślenia charakter. Zwłaszcza pojęcie winy, obecne w prawie rozwodowym od okresu międzywojennego, nie było przedmiotem obszerniejszej analizy w doktrynie, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń. Niemniej judykatura zmuszona była wypracować w ciągu dziesięcioleci koncepcję winy. Historycznoprawna analiza wskazuje, iż ma ona charakter przede wszystkim moralny. Co jednak istotne, orzecznictwo z okresu PRL-u nie zawsze zachowuje aktualność mimo niezmienionego stanu prawnego od 1 stycznia 1965 roku. Po uchwaleniu Konstytucji w 1997 roku zmieniła się bowiem aksjologia polskiego systemu prawnego. Wykładnia systemowa wskazuje, iż od wejścia w życie ustawy zasadniczej podstawową rolą winy w prawie rozwodowym jest ochrona hierarchii wartości, konstytucyjnie opartych na godności osoby ludzkiej.