Sustainable building modernisation is an important step towards reducing the negative environmental impact of buildings, reducing energy consumption in existing residential buildings, creating more comfortable and functional living conditions, and improving their technical condition. Unfortunately, this is a burdensome, time-consuming and costly process that requires difficult decision-making. They must reasonably enable the intended sustainability goals to be achieved. Bearing this in mind, the article presents research on the issue of modernisation residential buildings. The aim is to provide up-to-date knowledge aimed at supporting modernisation decision-making. A study of the literature shows that research on sustainable modernisation of residential buildings is very extensive and unsystematic. Research areas include issues focused primarily on environmental and economic sustainability goals. More and more research is being conducted towards modernisation that takes into account wider social needs. Recent research points to the need to implement more holistic modernisation scenarios that meet a broader set of sustainability goals and criteria and that involve more stakeholders at earlier stages of modernisation. However, achieving sustainable building goals requires decision support for contrasting objectives when selecting optimal modernisation strategies. Therefore, increasingly better and more efficient tools, methods and decision support systems are being developed that provide systematic approaches for carrying out sustainable building modernisations. Building renovation decisions also require the identification and removal of barriers to modernisation and the skilful management of the various types of knowledge in terms of its creation, processing and use, providing the various stakeholders with appropriately processed knowledge during the residential modernisation stage.
Zrównoważona modernizacja budynków mieszkalnych dotychczas rozumiana, jako odpowiedzialna za wdrażanie energooszczędnych i ekologicznych rozwiązań technologiczno materiałowych, obecnie rozpatrywana jest znacznie szerzej i ma na celu wypracowywanie rozwiązań modernizacyjnych zapewniających równowagę w osiągnięciu celów środowiskowych, ekonomicznych, społecznych oraz innych [1]. Działania jakie realizowane są w ramach tego procesu mają na celu zmniejszenie negatywnego oddziaływania budynków na środowisko i zużycia energii w istniejących budynkach mieszkalnych, stwarzanie bardziej komfortowych i funkcjonalnych warunków do zamieszkania, a także poprawę ich stanu technicznego. Jednak, pomimo że w ostatnich latach nastąpił duży postęp w kierunku wdrażania polityki zrównoważonego rozwoju w zakresie renowacji i modernizacji istniejących budynków, to w wielu krajach wciąż napotyka się na wiele problemów i barier związanych z jej wdrożeniem. Na podstawie przeprowadzonych badań literaturowych, których celem było określenie problemów i kierunków zrównoważonej renowacji i modernizacji budynków mieszkalnych, zauważa się ogromne zróżnicowanie tematyczne prowadzonych badań. Badania mają charakter multidyscyplinarny i często obejmują różnorodne dziedziny badawcze, takie jak: inżynieria lądowa, środowiskowa, architektura, informatyka oraz inne narzędzia i usługi. Jak dotychczas najwięcej badań prowadzono w zakresie środowiskowych i ekonomicznych priorytetów zrównoważonego rozwoju. Środowiskowe koncentrowały się przede wszystkim na dostarczaniu rozwiązań pozwalających zmniejszyć negatywne oddziaływanie budynku na środowisko zewnętrzne. W przeważającej większości badań aspekt środowiskowy rozpatrywany jest łącznie z innymi ściśle z nim skorelowanymi, takimi jak: energooszczędność i ekonomika modernizacji i utrzymania budynków. Celem tych badań jest dostarczenie efektywnych strategii konserwacji budynków, radykalne zmniejszenie zużycia energii potrzebnej podczas ich eksploatacji poprzez stosowanie odpowiednich technologii materiałowych [11], rezygnację z nieodnawialnych źródeł energii [3, 4], a także zmianę nawyków użytkowych mieszkańców. Coraz więcej badań prowadzonych jest również w kierunku modernizacji uwzględniającej szeroko rozumiane potrzeby społeczne. Zaspokojenie potrzeb mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój społeczny oparty o różne potrzeby człowieka, takie jak zdrowie i wygoda, bezpieczeństwo, kultura i dziedzictwo, dostępność itp., ma na celu zapewnienie szeroko rozumianej satysfakcji z użytkowania budynku i stanowi jeden z ważniejszych celów zarządzania obiektem. W kontekście modernizacji budynków poruszany jest również aspekt techniczny, który ma duże znaczenie z uwagi na starzejący się zasób budynków mieszkalnych. W badaniach nad tym problemem zwraca się uwagę na potrzebę utrzymania odpowiednich parametrów budynku, zachowanie jego pierwotnych funkcji oraz zapewnienie niskich kosztów utrzymania. W najnowszych badaniach wskazuje się także na potrzebę wdrażania bardziej holistycznych scenariuszy modernizacji, które obejmują szerszy zestaw kryteriów zrównoważonego rozwoju i pozwalają realizować określone cele, angażując większą liczbę interesariuszy we wczesnych etapach procesu modernizacji. Modernizacja istniejących budynków mieszkalnych ukierunkowana na osiągnięcie celów zrównoważonego budownictwa wymaga wsparcia w podejmowaniu bardziej efektywnych decyzji. Istnieje duża liczba narzędzi, metod, modeli wspomagających podejmowanie decyzji modernizacyjnych oraz systemów oceny budynków w tym certyfikacji pod kątem zrównoważonego rozwoju. W obliczu wielu możliwości wyboru sposobu modernizacji budynków, głównym problemem jest identyfikacja tych, które są bardziej efektywne i niezawodne w długim okresie czasu i które w największym stopniu przyczynią się do rozwiązywania problemów środowiskowych, ekonomicznych i społecznych [8]. W tym celu opracowywane są odpowiednie systemy wsparcia decyzji, które dostarczają systematycznych całościowych podejść dla przeprowadzenia zrównoważonych modernizacji budynków. Ich celem jest określanie najlepszych środków modernizacyjnych oraz wdrażanie odpowiednich działań w całym procesie modernizacji. Skuteczność modernizacji uzależniona jest również od identyfikacji i likwidacji barier uniemożliwiających jej realizację oraz konieczność integracji i umiejętne korzystanie z różnego rodzaju informacji i wiedzy tworzonej przez różnych członków zespołów budowlanych. W artykule dokonano przeglądu istniejącego stanu wiedzy w zakresie barier modernizacji, zarządzania wiedzą, metod oceny stanu budynku, priorytetów zrównoważonej modernizacji. Przedstawiono wybrane koncepcje, metody, techniki oraz narzędzia służące do wspomagania decyzji renowacyjnych, a następnie skategoryzowano i wskazano ich zastosowania w obszarach, w których mogą one wspierać decydentów.
Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).
