Wartości społeczne w ochronie zabytków – jak nauczać ludzi ich wyróżniania

Artykuł w zamierzeniu autorki ma być przyczynkiem do dyskusji nad znaczeniem wartości społecznej zabytków w procesie ich ochrony. Zdaniem autorki wartości te ciągle jeszcze są niedoceniane w naszym kraju. Waloryzacja obiektów historycznych opiera się w Polsce nadal głównie na takich przesłankach, jak autentyzm, wartości historyczne, estetyczne lub naukowe, wyznaczanych przez ekspertów. W takim ujęciu zachowanie zabytków ma stać się obywatelskim obowiązkiem, wiązanym z patriotyzmem lub wyższą kulturą i etyką postępowania. Tymczasem wobec wielkiej migracji ludzi w Europie, powodowanej otwartością granic oraz rynków pracy, bezpośrednie powiązanie z własnym dziedzictwem jest często przerwane. Potrzeba asymilacji na nowym terenie, przy próbie zachowania własnej tożsamości przybyszów, wymusza tworzenie także innych wartości w zabytkowych obiektach historycznych, aby mogły one tych przybyszów prowokować do swojej ochrony. Wartości społeczne nie są tworzone przez specjalistów, ale przez ludzi mających kontakt z danym zabytkiem na co dzień. Kontakt ten jest okazją do emocjonalnego powiązania człowieka z tym zabytkiem poprzez identyfikację wykreowanych przez niego wartości społecznych.

---

It is the author’s intention for the article to engage in a discussion on the significance of the social value of historical monuments in the process of their protection. According to the author, these values are still underappreciated in our country. The valuation of historical structures in Poland is still based primarily on such considerations as authenticity or historical, aesthetic or scientific values that are determined by experts. In this perspective, the preservation of historical monuments must become a civic duty, associated with patriotism or higher culture and ethical conduct. Meanwhile, in the face of the great migration of people in Europe caused by open borders and employment markets, the direct link with one’s heritage is often severed. The need to assimilate in a new area, with attempts at preserving their own identity made by newcomers, often forces the creation of different historical value in protected sites so that they can provoke these newcomers to protect them. Social values are not created by specialists, but by the people who have contact with historical structures every day. This contact is an occasion to form an emotional bond between man and such a historical site through identifying emergent social values.