Heptan-2-on. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Heptan-2-on jest przezroczystą, bezbarwną cieczą o przyjemnym zapachu bananowo-gruszkowym i małej lepkości. Należy do rodziny nasyconych ketonów alifatycznych. Jest stosowany w przemyśle perfumeryjnym jako środek zapachowy mydeł, detergentów, kremów, perfum oraz w syntezie organicznej, a także jako rozpuszczalnik dla żywic syntetycznych, powłok metali, nitrocelulozy i lakierów nitrocelulozowych; stanowi również dodatek zapachowy do żywności. Występuje w takich produktach naturalnych, jak np.: olejki z goździków i cynamonowe, zjełczałe orzechy kokosowe, mięso i sery (tzw. blue cheese). Głównym skutkiem działania heptan-2-onu u ludzi po narażeniu drogą inhalacyjnąjest działanie drażniące na błony śluzowe. Najmniejsze stężenie związku, które powodowało podrażnienie oczu i błon śluzowych górnych dróg oddechowych u ludzi, nie jest znane. U zwierząt doświadczalnych heptan-2-on wykazuje działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, oczy i skórę, działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, a jego duże dawki mogą powodować śmierć z powodu niewydolności oddechowej. Przyjmując za efekt krytyczny działanie drażniące MAK, proponuje się przyjąć do wyliczenia wartości NDS maksymalne stężenie, wyznaczone w doświadczeniu na myszach, które nie powoduje statystycznie znamiennej redukcji częstości oddechów, tj. 1319 mg/m3. Wartość NDS zaleca się przyjąć równą 0,2 RD-0. Według teorii Hansena i Nielsena z 1994 r. dla nasyconych ketonów alifatycznych, które są częściowymi agonistami receptora, zaleca się także przyjęcie wartości NDS równej 0,2 RD-0, a nie 0,03 RD50, którą to wartość przyjmuje się dla substancji, będących pełnymi agonistami. Proponuje się ustalenie wartości NDS heptan-2-onu na poziomie 240 mg/m3, którą to wartość przyjęto w większości państw Unii Europejskiej i w USA (ACGIH), a wartości NDSCh - ze względu na działanie drażniące związku - na poziomie 480 mg/m3. W świetle wyników badań neurotoksyczności heptan-2-onu na szczurach i małpach w eksperymencie inhalacyjnym 9-miesięcznym, podczas których nie obserwowano działania neurotoksycznego związku o stężeniu 4777 mg/m3, zaproponowana wartość normatywu higienicznego powinna zabezpieczyć pracowników również przed potencjalnym działaniem heptan-2-onu na układ nerwowy.

---

Abstract Heptan-2-one is clear and flammable liquid, with a fruity odour and is said to have a pear-like flavour. Heptan-2-one is used as a flavour for soups, detergents and perfumes and as a solvent for varnishes, nitrocellulose, oils, resins, polymers. The oral LD50 in rats to be 1670 mg/kg. The vapor phase and aerosol are irritating to the eyes, skin and mucous membranes. Effects on the CNS and respiratory tract occur at high concentrations. The concentration at which heptan-2-one begins to produce ocular or upper respiratory tract irritation in humans is not known. The value 0,2 - RD-0 can be used as the MAC value for substances acting as partial agonists, which is the case for the n-methyl ketones. The Expert Group of Chemical Agents recommends a MAC (TWA) of 240 mg/mJ for heptan-2-one. The MAC (STEL) value is recommended, based on its irritative effects of 2 - MAC (TWA), 480 mg/m3.