Alien plant invasions, living modified organisms (LMOs) and biodiversity protection. International, the EU and Polish legal framework

Alien species invasions are recognised as a major cause of biodiversity loss and a serious environmental and socio-economic issue. Providing an appropriate protection against biological invasions requires a comprehensive, holistic and consolidated approach to be adopted across various sectors and areas of legal regulation. Trade is such an important area of legal regulation since it constitutes a meaningful pathway of non-native organisms introduction. Another area, cross-cutting with the problem of alien plant and other species invasions are the provisions aimed at safeguarding the biodiversity from potential risks posed by living modified organisms resulting from modern biotechnology (LMOs). The problem of potential invasiveness is explicitly addressed in legal acts constituting the framework for LMOs regulation. Effective responses to the invasive alien species (IAS) problem require paying attention to the consistency between legal regime on non-indigenous (alien) species and regimes on trade and on LMOs. Sustainable approach to trade and development of modern biotechnology should be fostered. Polish legal framework on IAS requires further elaboration and improvements, while detailed provisions on a specific administrative procedure for authorisation of deliberate release into the environment of GMOs are established under the European Community (EC) and Polish legal acts. Some of these solutions could be helpful to create a coherent, effective legal framework to deal with alien species and also alien-species related solutions may be applicable to legal frameworks on LMOs and biosafety. Appropriate policy is essential to provide information to the public on the issues of IAS and to highlight the risks they pose.

---

Inwazje obcych gatunków stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla różnorodności biologicznej. Wielokrotnie pociągają za sobą znaczące straty gospodarcze i stanowią poważny problem socjoekonomiczny. Przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom związanym z rozprzestrzenianiem się obcych gatunków wymaga wypracowania skoordynowanego podejścia zarówno na poziomie krajowym, jak również regionalnym oraz globalnym. Problem ten jest nie tylko wyzwaniem dla społeczności naukowej, lecz rodzi również wiele dylematów natury prawnej. Niezbędne jest wypracowanie holistycznego podejścia, zapewniającego integrację i koordynację pomiędzy różnymi sektorami i obszarami prawnej regulacji. Takim obszarem jest handel, który stanowi jedna z najistotniejszych ścieżek introdukcji obcych organizmów. Przeciwdziałanie potencjalnym negatywnym oddziaływaniom na różnorodność biologiczną jest przedmiotem regulacji prawnych dotyczących uwalniania genetycznie zmodyfikowanych organizmów do środowiska. Wspomniane regulacje wyraźnie odnoszą się do ryzyka potencjalnej inwazyjności tych organizmów. Wskazuje się, że regulacje dotyczące introdukcji obcych gatunków oraz regulacje z zakresu bezpieczeństwa biologicznego (przeciwdziałania potencjalnym zagrożeniom związanym z wprowadzaniem genetycznie zmodyfikowanych organizmów do środowiska) wykazują określone podobieństwa i powiązania i powinny cechować się spójnością. Przedmiotem artykułu jest zbadanie relacji i powiązań pomiędzy reżimem prawnym dotyczącym obcych gatunków (w szczególności obcych gatunków roślin) oraz reżimami prawnymi dotyczącymi handlu międzynarodowego oraz genetycznie zmodyfikowanych organizmów. Powyższa problematyka, została przedstawiona w oparciu o analizę postanowień najistotniejszych międzynarodowych, wspólnotowych oraz polskich aktów prawnych i dokumentów oraz działań podejmowanych na forum różnych organizacji międzynarodowych. Znalezienie zgodnie z zasadą, zrównoważonego rozwoju odpowiedniej równowagi pomiędzy koniecznością przeciwdziałania potencjalnym zagrożeniom związanym w introdukcją nowych gatunków oraz celami i zasadami handlu międzynarodowego jest przedmiotem takich aktów jak Protokół Kartageński o Bezpieczeństwie Biologicznym czy Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Roślin. Konwencja o Ochronie Roślin zasługuje na pogłębioną analizę z uwagi na rolę, jaką, w systemie Światowej Organizacji Handlu pełnią wypracowywane w jej ramach międzynarodowe standardy (zgodnie z unormowaniami Porozumienia w sprawie Stosowania Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych). W polskim systemie prawnym przywiązywano dotychczas zbyt mało uwagi do zagadnień skutecznego przeciwdziałania inwazjom biologicznym. Konieczne jest wypracowanie odpowiednich rozwiązań prawnych w tym zakresie (obecne są krytykowane jako niewystarczające i nieskuteczne). Rozbudowane są, natomiast wspólnotowe i polskie unormowania dotyczące przeciwdziałania potencjalnym zagrożeniom dla środowiska i bioróżnorodności wynikającym z zastosowania genetycznie zmodyfikowanych organizmów otrzymanych dzięki wykorzystaniu nowoczesnej biotechnologii. Jednak i w tym obszarze wskazuje się zagadnienia wymagające dalszej, pogłębionej dyskusji (m. in. kwestie tzw. koegzystencji i odpowiedzialności prawnej za szkodę). Ponadto, należy podkreślić potrzebę podnoszenia świadomości i informowania różnych grup społecznych odnośnie problematyki inwazji biologicznych i przeciwdziałania im.