Przemiany historycznych placów Krakowa 1989-2004

Artykuł poświęcony jest historycznym placom Krakowa jako przykładom przestrzeni publicznej. Przedstawia krótki rys historyczny placów w Krakowie, a następnie skupia się na przemianach przestrzennych, które nastąpiły w ich obrębie w przełomowym dla Polski okresie 1989-2004, czyli pomiędzy rozpoczęciem transformacji ustrojowej i rozpadem dawnego bloku wschodniego, a przystąpieniem kraju do Unii Europejskiej. Zachodzące w tych latach zmiany odcisnęły się również na kształcie przestrzeni publicznej w wielkich miastach polskich, a wyjątkowo bogaty w dzieła historycznej urbanistyki i architektury Kraków jest jednym z najlepszych miejsc dla obserwacji i analizy tych zmian. W artykule omówiono zarówno przykłady najbardziej spektakularnych placów, takich jak Rynek Główny, jak i mniej znanych. W podsumowaniu zestawiono najbardziej charakterystyczne typy działań podjętych na rzecz kontrolowanych przekształceń krakowskich placów historycznych, zarówno w sferze materialnej, jak i niematerialne.

---

The article deals with the Cracow historic squares as examples of public space. It starts with a short historical outline of Cracow squares and focuses on the spatial transformations which took place in the crucial period of the Polish history, 1989-2004, namely between the beginning of system transformation after the former eastern bloc collapse and joining the European Union. The changes that took place in those years influenced also the shape of public space in Polish cities while Cracow is one of the best places to observe and analyze that phenomenon, for being exceptionally abundant in the monuments of urban design and architecture. Both spectacular examples, such as the Main Market Square, and less known ones have been discussed. The summary lists the most characteristic types of actions undertaken to transform in a controlled way the Cracow historic squares, both in material and immaterial sphere.