Stosunki termiczno-tlenowe zbiornika zaporowego Pławniowice (woj. śląskie) po 23 latach eksploatacji

Od chwili powstania w 1975 roku zbiornika pławniowickiego obserwowano systematyczne pogarszanie się stosunków tlenowych w związku z szybko postępującą eutrofizacją zbiornika. W rok po zakończeniu wypełniania wodą Potoku Toszeckiego wyrobiska po kopalni piasku, maksymalny gradient oksykliny wynosił 2,0 mg O(2)/m. W szczycie trwania stagnacji letniej miąższność epilimnionu wynosiła 5-6 m. Z czasem podział ten zaostrzał się i w latach 1997-1998 maksymalny gradient oksykliny wynosił 9 mg O(2)/m. Całkowitemu wyczerpaniu tlenu w hypolimnionie towarzyszy silne przetlenienie epilimnionu. Od roku 1993 obserwowano silne przetlenienie wody przekraczające 150% natlenienia, a pod koniec wiosny 1994 nawet 200%. Taką samą sytuację stwierdzono wielokrotnie w latach 1996-1998. Zbiornik Pławniowice jest zbiornikiem dimiktycznym, stabilnym. Dla okresu 1996-1998 czas trwania stagnacji zimowej wynosił 30-35 dni, cyrkulacji wiosennej 70-80 dni, stagnacji letniej 175-185 dni oraz cyrkulacji jesiennej 70-75 dni. Obecnie zbiornik stratyfikuje na płytki (4-5 m) epilimnion o temperaturach (18-20 C) silnie zależnych od zmian termiki powietrza , rozciągnięty, lecz zmniejszający z biegiem lat miąższność metalimnion oraz chłodny hypolimnion (5-8 C). Powierzchnia strefy litoralnej jest mniejsza od strefy pelagicznej, co klasyfikuje go jako III typ wg Dołgoffa. Pod względem mieszania zbiornik spełnia warunki IV stopnia wg Patalasa, jest zatem zbiornikiem silnie stratyfikującym na warstwy termiczne zróżnicowane, co ogranicza stopień wymiany pomiędzy epi- a hypolimnionem. Teoretyczny zasięg efektywnego mieszania wyliczony wg wzoru Patalasa wynosi 8 m. Jest to więcej, aniżeli zasięg epilimnionu u szczytu stagnacji letnich stwierdzony podczas pomiarów w poszczególnych okresach badań. Czas retencji wody w zbiorniku wynosi 2-2,5 roku, co wg Starmacha klasyfikuje go jako skrajnie limniczny.

---

Since 1975 oxygen relations in the Plawniowice dam-reservoir have gradually changed for the worse. In the summer stagnation the complete oxygen deficit at the depth of 5 m to the bottom is observed. The maximum gradient of oxycline was 9,2 mg O(2)/m. The oxygen saturation of epilimnion is more than 150% and comes up to 200%. The Plawniowice dam-reservoir is dimictic stable. At present the average time of winter stagnation is 30-35 days, spring circulation70-80 days, summer stagnation 175-185 days and autumn circulation 70-75 days. The range of warm epilimnion (18-20 C), metalimnion 3-5 m, and cool hypolimnion (5-8 C) is about 8 m. The surface of litoral zone is smaller than pelagial zone. It is classificed as III type of Dolgoff. The reservoir has IV step in accordance to Patalas criteria. The stratification is strong. Theoretical range of effective mixion is 8 m. Practically epilimnion is small. The retention time is 2-2,5 years. According to Starmach this is limnic reservoir. In over-bottom water presence of H(2)S was observed. It is the first step to saprotrophy.