Porządki nowoczesne

Powód, dla którego w refleksji nad nowoczesnością warto cofnąć się do jej początków, jest dość oczywisty. Nowoczesność jest bowiem okresem, który od innych wyróżnia powszechna skłonność do projektowania przyszłości. Społeczeństwa tradycyjne bazowały raczej na powtarzaniu głównych wzorców zachowań, ich wyobraźni nie ożywiała jakakolwiek idea postępu. Takie rozumienie głównej cechy nowoczesności pozwala nam przy tym wyróżnić okres, który w Polsce nazywamy nowożytnym, choć większość języków europejskich określi go raczej wczesną nowoczesnością (early modern, Frühe Neuzeit). Lektura licznych monografii historycznych poświęconych polityce, gospodarce czy życiu umysłowemu może prowadzić do następującej generalizacji: w nowożytności projektowanie przyszłości jest raczej rzadkie, ma wiele cech myślenia utopijnego, bywa trudno odróżnialne od myślenia o społeczeństwie doskonałym. W wieku dziewiętnastym praktyki repetycji i innowacji osiągają stan równowagi, z którego zostaną wytrącone w stuleciu dwudziestym, z jego kultem zmiany i innowacji.