Exploitation of Animals at an Early Iron Age Site at Topaz Gala (Turkmenistan)

Praca przedstawia wyniki analizy archeozoologicznej szczątków kostnych pozyskanych podczas badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2009-2012 przez misję Instytutu Archeologii UW pod kierunkiem M. Wagnera na stanowisku Topaz Gala, położonym w oazie Serakhs, w południowym Turkmenistanie (Ryc. 1). odkryto tam pozostałości budowli interpretowanej jako świątynia ognia, datowanej na wczesną epokę żelaza (okres Jaz II, 900-550 p.n.e.) (Ryc. 2). Materiał osteologiczny pochodził z trzech spośród czterech odkrytych pomieszczeń budowli, otaczającego ją korytarza oraz obszaru znajdującego się poza murami zewnętrznymi (Tab. 1). W jednej z części głównego pomieszczenia budowli znajdował się zachowany w układzie anatomicznym szkielet dorosłego psa, o wzroście około 37 cm. Pozostałe fragmenty kostne stanowiły typowe resztki po konsumpcyjne, co potwierdza stan ich zachowania oraz ślady zabiegów kulinarnych zaobserwowane na powierzchniach wielu z nich (Ryc. 4, 5). Szczątki kostne odzwierciedlają zachowania związane z zajęciami o charakterze gospodarczym. Składy gatunkowe szczątków znalezionych w różnych miejscach stanowiska były jednorodne (Tab. 3-5). Fragmenty kostne należały przede wszystkim do udomowionych ssaków i ptaków. Niewielka część reprezentowała zwierzęta dzikie - gazelę i żurawia, oraz zwierzęta z rodziny koniowatych - osła (Tab. 2). W przypadku tych ostatnich nie wiadomo, czy były to zwierzęta dzikie, oswojone czy udomowione. Wśród gatunków udomowionych zdecydowanie dominowały pozostałości owcy i kozy, z przewagą owcy. Na kolejnych miejscach znajdowały się fragmenty kostne bydła, świni i kury domowej. Najmniej było kości psa. Dominująca rola małych przeżuwaczy wskazuje na wybitnie pasterski charakter zajęć gospodarczych. Owce i kozy trzymano przede wszystkim jako źródło mięsa. Owce reprezentowały dużą formę, o wzroście około 72,5 cm, a kozy małą formę o wysokości w kłębie około 61 cm (Tab. 6). Nieznaczne uzupełnienie korzyści płynących z hodowli małych przeżuwaczy stanowiło bydło oraz, w dalszej kolejności, świnia. Bydło użytkowano głównie przyżyciowo jako źródło mleka, drugorzędne znaczenie miało uzyskanie mięsa do konsumpcji. Należało ono do typu brachycerycznego, niskorosłego, o wzroście od 98 do 130 cm. Świnie reprezentowały formę w pełni udomowioną, niskorosłą, o wzroście około 50 cm. Na niewielką skalę hodowano także drób. Ubój, rozbiór tuszy i konsumpcja mięsa zwierząt hodowlanych odbywały się na zasiedlonym obszarze.