Język – „zwierciadło umysłu”. Typy definicji kognitywnych w wypowiedziach dzieci i dorosłych użytkowników języka z niepełnosprawnością intelektualną

W artykule omówiona została problematyka związana z tworzeniem definicji kognitywnych w relacji do możliwości umysłowych jednostki (sześcioletnich dzieci w normie rozwojowej oraz osób dorosłych z lekką niepełnosprawnością intelektualną). Celem rozważań jest prezentacja różnych modeli definicji: w formie metafory, odwołania do stereotypu bądź prototypu, opisu. Celem rozważań podjętych w artykule jest zwrócenie uwagi na rolę definiowania w diagnozowaniu kompetencji językowej i poznawczej dzieci pozostających w normie rozwojowej oraz osób niepełnosprawnych intelektualnie. Następnie programowania działań logopedycznych w kierunku m.in. poszerzania słownictwa od nazw konkretnych (należących do poziomu podstawowego i egzemplarzy prototypowych) do nazw abstrakcyjnych, nadrzędnych. Problemy konceptualizacji idą zwykle w parze z semantyczną organizacją wypowiedzi, dlatego w pracy logopedycznej należałoby zwrócić szczególną uwagę na procesy kategoryzacji, uwarunkowania pól językowych oraz porównywanie ze sobą zakresu poszczególnych pojęć i określanie relacji między nimi.

The article discusses the problems associated with the creation of cognitive definitions in relation to an individual’s mental capabilities (developmentally normal 6-year-old children and adults with mild intellectual disability). The objective of the discussion is to present different models of definitions: in the form of metaphor, reference to a stereotype or prototype, description. The goal of the considerations in this paper is to draw attention to the role of defining in the diagnosis of the linguistic and cognitive competence of developmentally normal children and intellectually disabled persons. The next objective is to emphasize the programming of logopedic measures towards inter alia broadening vocabulary - from concrete names (at the basic level and prototype items) to abstract, superordinate names. Problems of conceptualization usually go hand in hand with the semantic organization of utterances, which is why in logopedic work special attention should be focused on categorization processes, determinants of linguistic fields, and comparison of the scopes of concepts, and on determination of relationships between them.