Między modlitwą a przekleństwem: „O Jezu!” i podobne wyrażenia na tle porównawczym

Zwroty wykrzyknikowe, takie jak: Mój Boże, O Jezu lub Matko Boska, są zwykle pomijane w opisie języka jako albo „marginesowe”, albo „semantycznie puste” (albo i jedno, i drugie). W przeciwieństwie do takich postaw niniejszy artykuł traktuje wyrażenia tego typu z uwagą, przypisuje im bogatą i dającą się analizować semantykę. Szczegółowe porównanie polskiego wyrażenia Mój Boże z niemieckim Mein Gott ilustruje różnice w zakresie emocji wpisanych w każde z tych wyrażeń i wskazuje na potrzebę wnikliwych badań porównawczych nad pozornie odpowiadającymi sobie wyrażeniami wykrzyknikowymi w różnych językach. Jednocześnie odnotowane tutaj przykładowo różnice (nie poparte dotychczas szerszymi badaniami empirycznymi) pozwalają sformułować cały szereg interesujących i ważnych pytań, dotyczących związków między konwencjonalnymi zwrotami wykrzyknikowymi a kulturą, historią i religią.

Interjections such as the Polish Mój Boże (“Oh, my God!”), O Jezu (“Jesus!”) or Matko Boska! (lit. “Oh, Virgin Mary!”) are usually neglected in descriptions of language either as being “marginal” or “semantically empty” (or both at the same time). Contrary to such an attitude, in the paper the expressions are treated with due attention with rich analysable semantics being attributed to thein. A detailed comparison of the Polish Mój Boże! and the German Mein Gott illustrates the differences in the range of emotions present in each of the two expressions. It also indicates the need to conduct detailed comparative research on apparently equivalent interjections in various languages. Additionally, the so far empirically unattested differences chosen for presentation in the paper lead to the formulation of a whole range of interesting and important questions relating to the correlation between conventionalised interjections on the one hand and culture, history and religion on the other.