Przepisy austriackiego prawa kościelnego w sprawach zakonnych od czasów cesarzowej Marii Teresy do konkordatu z 1855 roku

One of the aspirations of Josephinism was to establish an autonomous national church, united with Rome. The “anti-monastic” trend in ecclesiastical politics in Austria has been part of fulfilling this task. The aim of the article is to set out the Austrian legislation (in this respect) concerning religious matters. It should be kept in mind that these are regulations issued by reigning emperors, not instructions, comments, recommendations issued by the Lviv Governium. Particularly noteworthy are the provisions of Maria Theresa and Joseph II. The former highlighted not only the sovereignty of the state over the Church, but also the supremacy and right of control of the Church in matters that should be the domain of civil authority. State interests were to be subordinated to all areas of life and institutions, including the religious. On the other hand, Joseph II, with his reform, covered the entire field of religious life, including the internal one, where he set about regulating too detailed issues. In his regulations, he wanted to separate orders from the influence of the Roman Curia, and to place them under the authority of national bishops over whom the government could exert more influence.

Jednym z dążeń józefinizmu było utworzenie autonomicznego Kościoła narodowego, połączonego z Rzymem. W realizację tego zadania wpisywał się nurt „antyzakonny” w polityce kościelnej Austrii. Celem artykułu jest przedstawienie ustawodawstwa austriackiego (w omawianym okresie) dotyczącego kwestii zakonnych. Należy pamiętać, że są to przepisy wydane przez panujących cesarzy, a nie instrukcje, komentarze, zalecenia wydawane przez Gubernium we Lwowie. Na szczególną uwagę zasługują przepisy Marii Teresy oraz Józefa II. Pierwsza podkreślała nie tylko suwerenność państwa wobec Kościoła, ale także nadrzędność i prawo kontroli w sprawach, które powinny być domeną władzy cywilnej. Interesom państwa miały być podporządkowane wszystkie dziedziny życia i instytucje, włączając w to również zakony. Z kolei Józef II swoją reformą objął całą dziedzinę życia zakonnego, także tę wewnętrzną, gdzie posuwał się do regulowania zbyt drobiazgowych kwestii. W swoich przepisach chciał odseparować zakony od wpływu kurii rzymskiej, a oddać je pod władzę biskupów krajowych, na których rząd mógł wywierać większy wpływ.