Zapomniana fototeka Działu Rękopisów Pruskiej Biblioteki Państwowej. Wokół problematyki niemieckich archiwów fotograficznych w zbiorach polskich

In focus of this article is the photographic archive of the Manuscript Department of the former Prussian State Library (Preußische Staatsbibliothek), which was recently rediscovered among the holdings of the National Museum in Warsaw. The origins and complex history of this collection serve as a starting point for a broader examination of the under-researched issue of German photographic archives preserved in Polish memory institutions. Moving beyond a Polish-German perspective, the article analyses these collections through the wider lens of international scholarly cooperation. In addition, the article demonstrates that the Prussian State Library’s photographic archive served similar functions in Warsaw as it had previously in Berlin. In interwar Germany and postwar Poland, both marked by economic crises and limited international contacts, it became a tool for scholars to restore the international status of their research. Furthermore, the article posits that the informal archive available to Polish art historians in the postwar years may have contributed to the prominence of iconographic research within Polish art history.

Artykuł jest pierwszym omówieniem archiwum fotograficznego Działu Rękopisów dawnej Pruskiej Biblioteki Państwowej (Preußische Staatsbibliothek), odnalezionego w ostatnich latach w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Analiza genezy i złożonej historii tej fototeki jest punktem wyjścia do szerszych rozważań nad mało rozpoznanym zagadnieniem niemieckich archiwów fotograficznych w polskich zbiorach. W artykule proponowane jest szersze, wychodzące poza polsko-niemiecką perspektywę spojrzenie przez pryzmat roli przypisanej tego typu kolekcjom w międzynarodowej współpracy naukowej. Artykuł pokazuje również, że analizowana fototeka pełniła w Berlinie i w Warszawie podobne funkcje: w naznaczonych przez kryzys gospodarczy i utrudnione kontakty międzynarodowe międzywojennych Niemczech i powojennej Polsce była dla uczonych narzędziem odbudowy międzynarodowego statusu prowadzonych badań. Artykuł stawia również tezę, że nieformalne archiwum, z którego zbiorów po II wojnie światowej korzystali polscy historycy sztuki, mogło wpłynąć na znaczenie, jakie w polskiej historii sztuki zyskały badania ikonograficzne.